L

L = afk. 50

L = afk. lidmaatregister

L = afk. livre, boek

l. = afk. legitimus legitiem

l.c. = afk. leur compte, voor hun rekening

L.S. = afk. Lectori Salutem, de(s) lezer heil

l’ autre = de andere

l’ Eglise réformée évangélique = Christelijk Gereformeerde kerk

laaber = kaasmaker

laadvlieg = slee bestemd voor vervoeren van vracht

laathof = een door de leenheer geschonken hoeve, inruil voor beschreven diensten en betalingen

lab = afk. laboureur, landbouwer, ploeger

labay = meelsoort voor beste soort brood

labaybroot = wittebrood van het beste meel

labaye = betaalmiddel, zilveren munt

labberdaan = gezouten kabeljauw

labefacteren = verzwakken

labeur = arbeid

labeuren = ploegen

laborans = lijden aan (een ziekte)

laborator = dagloner

labore suo vivens = die zijn brood verdient door zijn werk

laboreren = arbeiden, werkers voornamelijk in de landbouw

laborierder = landbouwer, boer

laborieus = arbeidzaam

laboriosis = vlijtig, werkzaam

laboureur = ploeger, landbouwer, boer

labyrint = doolhof

laceratie = verscheuring

lacere(e)ren = verscheuren

lachrim(e)eren = huilen, schreien wenen

lachter = schande

lachteren = brandmerken, onteren, zich te schande maken

lacticinator = melker

lacticinatrix = melkster

lad = afk. ladite, ledite, (boven)genoemd

ladic = klein kistje, ook: ladae

ladte = zie lad

laengout = bladgoud

laer = openveld, broekland

laeste ende uitterste wille =testament

laesus = gewond

laet = pachter, land gebruiker

laetbanc = rechtbank voor laet (pacht) zaken

laetcop = glazen of metalen kop om te aderlaten

laete = zie laet

laeten = cijnshouders

laetgoet = aan het laetrecht onderworpen goed

laetpanne = pan of bekken waarin het bloed wordt opgevangen bij het aderlaten

laetschepen = rechter in een laetbank

laeye = terrein waar men het recht van houtkap heeft, ook: bosweg

laganator = blikslager

lage heerlijkheid = ambachtsheerlijkheid, als de heer alleen de lage jurisdictie heeft, de civiele en kleine strafzaken

lägelner = kuiper

lainier = wolmaker, -fabrikant

lake = waterloop, sloot

laken = doek welk van linnen stof gemaakt, ook: het verwijderen van vuil uit sloten, baggeren

laken (iet) = afkeuren, aanmerkingen op iets maken

lakenblekere = lakenbleker

lakey = navolger, loopjongen

lakre = lakzegel aanbrengen

lamb = lam, jong schaap

lamentatie = gekerm, jammerklacht, weeklagen

lamenteren = kermen, jammeren, weeklagen

laminarius = bliksmid

lammertijnsteen = rode edelsteen

lamminwerker = kledingmaker van lamsvacht

lampart = geldwisselaar

lampensmeer = lampenvet, soort kaarsvet

lampet = vuurpot

lanck = lang

lanckmes = dolk, groot mes

landekijn = klein lapje grond

landjuweel = groot rederijkersfeest

landmeeterspas = lengtemaat, 1 pas = 5 voet van 11 duim

landmeeterstap = zie landmeterspas

landouwe = weilanden, beemd

landpoort = stadspoort aan de landzijde

landschapsobligatie = obligatie uitgegeven door het gewest, ook: een waarde papier voor een gekocht stuk grond

landwaterganc = waterloop door akkerland

languore = door ziekte / door ziekten

languoribus = zie languore

lanifilator = wolspinner

lanifilitor = zie lanifilator

lanifilitrix = wolspinster

laniflex = lakenwever

lanio = vleeshouwer, slager

lanitextor = lakenwever

lanitonsor = wolscheerder

lanitus = zie lanio

lans = land

lant strate = weg breder dan een landweg

lantbreef = zie: lantbrief

lantbrief = privilegie, door den heer (landsheer) aan de bewoners van een gebied gegeven, waarbij hun rechten en verplichtingen tegenover hem worden omschreven, het zelfbestuur van de landgenoten geregeld en het als geldend erkende recht geformuleerd wordt

lantcecht = gerechtsdienaar, gendarme, veldwachter

lantcense = grondbelasting

lantcosten = gemeentelasten

lantdijc = dijk met voorland

lantdwinger = straatrover

lanterntag = laatste dag, zaterdag

lanterntag unserer lieber frauen = laatste dag van onze lieve vrouwe, 8 november

lantganc = strooptocht, plundering

lantgebod = gerechtelijke aanmaning

lantgescheit = grens tussen twee landeigenaren

lanthof = boerderij, boerenwoning, hofstede

lanthond = kettinghond

lanthuijere = pacht van land(erijen)

lanthuus = rechthuis, gemeentehuis

lantloper = kwakzalver

lantman = bewoner van het platteland

lantneringe = boerenbedrijf

lantrecht = het recht van de bewoners van het platteland

lantrechter = de gewone rechter, hij kon geen halszaken behandelen

lantsate = bewoner van het land, maar geen eigenaar, pachter

lantsceydincksbrieff = akte van grensscheiding

lantschap = burgerschap, poorterschap

lantschepen = schepen in een dorp

lantscoof = recht van korentiende, schoofrecht

lantsegel = zegel van een ambacht

lantspesaet = rang onder korporaal, soldaat met hogere functie en soldij

lantstege = landweg

lantvettinge = mest, voor op het land

lantvluchtich = voortvluchtig

lantvolc = bewoners van het platteland

lantwijf = boerin

lantwinne = boer, landbouwer

lapicida = steenhouwer

lapidarius = steenbreker

lapis = steen, grafsteen, grafzerk

laps = verloop van tijd

lapsator = slijper van wapens

lapsus = gevallen

lardeeren = doorspekken

lascif = geil, wulps, brooddronken, dartel

lasciviteit = geilheid, brooddronkenheid

laserijhuys = gasthuis voor lepralijders en melaatsen

laserus = melaats, lepralijder

lasiterer = steenzout-, salpeterdelver

last = inhoudsmaat voor graan, 1 last = ca. 3010 ltr. Na 1820 is 3000 ltr. aangehouden, inhoudsmaat voor haring, 1 (zee) last = ca. 1694 ltr. 1 (gepakte) last = ca. 1452 ltr., ook: de verplichtingen, die op de burger drukken

lastkohier = bestek

late = wijd en breed

laten = horigen, halfvrije personen die onroerende goederen hadden van hun heer. Zij waren gebonden aan het gebied waar zij woonden en werkten

lateralis = tot een zijlinie behorend

laterator = steen-, pannenbakker

latiteren = wegschuilen, zich uit de voeten maken, schuilen

latitude = wijdte, breedte

latonius = steenkapper

latus = zijde

lauderen = loven

laumaent = januari

lavadarius = wasser, kletskous

lavoren = wasbak wasbekken

laxatie = lozing, lossing

laxatijf = laxerend

laxe(e)ren = lozen, lossen, openen

lazuur = heraldiek teken, kleur blauw, aangeduid met horizontale arcering

læderen = kwetsen

læsæ = majesteit hoogste machtschending

læsie = kwetsing

lb = afk. van libra(s), pond (en), betaalmiddel, 20 schelling = 1 pond

lecgen = zie: leggen

lectae in senatu = gelezen in de senaat of stadsraad

lecteur = lezer, voorlezer

lectie = lezing, les, tekst

lectio = het voorlezen

lectori salutem = afk. L.S., de(s) lezers heil

lecture = lezing

lectus bed

led = afk. ledit, (boven)genoemd

ledersnider = leersnijder

ledertouwere = leerlooier, leerbewerker

ledighen wiven = prostituées, oneerlijke vrouwen

ledt = zie led

leedbrieven = kennisgeving van meestal overlijden

leedere = schandpaal

leederen = zie læderen

leempitte = kleigroeve, leemkuil

leemplackere = stucadoor met klei op gevels

leemplekker = zie leemplackere

leemputte = zie leempitte

leen = het leen kon bestaan uit bezit, (te leen) van een onroerend goed, een bevoegdheid, aandeel in de opbrengst, een stuk grond van uiteenlopende uitgestrektheid, ambten,
cijnzen, tolrechten, een jaarlijks geldelijk inkomen
leendag = dag waarop leenzaken worden behandeld, leenboek van de mannen van Vlaanderen

leenheer = hij die aan een lagere een "leen" in bezit (te leen) geeft, zoals beschreven in een leenverhouding

leenhulde = eed van getrouwheid aan de leenheer

leenman = die in het bezit was van een "leen" en zorg draagt voor de uitvoering van de beschreven

leenroerig = een leen bleef in het bezit van een leenheer, maar de rechten op het leen van de leenman konden vaak overgedragen worden bij vererving door het leen te "verheffen"
leenstoel = leunstoel

leenverhouding = beschrijving van het leen van omvang, rechten en plichten

leepen (muer) = scheids (muur)

leerstal = leertijd als leerling doorgebracht bij een meester

leetsdiep = een vingerlid diep

leetsijn = leedwezen

leetwesinge = zie leetsijn

leeuken = stuk land, grond, ook: een drank (Mede)

leeuw = betaalmiddel, gouden munt ca. 1400

leeuwendaalder = muntsoort, waarde gelijk aan 38 stuivers

leg. = afk. legitimus, legitiem

legaal = wettig, wettelijk

legaale = stil zwijgende onderbouwing

legaat = afgezand, erfmaking, making (erfstelling en legaat), heeren bode 

legaliteit = wettelijkheid, wettig

legataris = erfdeler, makingbeurder (die de erfenis ontvangt)

legate(e)ren = bespreken, maken

legatie = afzending, bezending, erfmaking, gezantschap

legende = historisch verhaal, dat vaak niet op historische werkelijkheid berustte, maar meer op de volks overlevering

leger = een soort van rekenboek, ligger, manuaal
legewerck = tapijtwerk

leggen = iemand gevangen zetten

leggewercker = tapijtwerker

leghere = legger, inventarisstuk

legia = Luik

legiflateur = wetgever

legio = regiment

legioen = legioen, krijgsafdeling

legislateur = legitiem maker, wetgever

legitariën = legate ontvangen

legitima(-us) = wettig, bepalingen

legitimare = wettigen

legitimatie = wettigen

legitimation = gerechtelijke gelijkstelling van onwettige geboren met wettig geboren

legitimatus = gewettigd, wettig verklaard
legitimatus est per subsecutum mtromonium =is gewettigd door het daarop gevolgd huwelijk

legitimaverunt = zij hebben wettig gemaakt

legitimavi = ik heb wettig gemaakt

legitime = wettig

legitime et hereditarie supportaverunt =zij hebben wettelijk en erfelijk overgedragen

legitime portie = wettig gedeelte, kindsgedeelte, dat is, in vijf, of meer, de helft, bij minder dan vijf, het derde part, van ’t geen zij anderszins zouden hebben geërfd

legitime(e)ren = wettigen

legitimus = wettig, rechtmatig, wettig echtgenoot

leibeeck = afvoerbeek voor ontlasting etc.

leichenbitter = doodaanzegger, doodbidder

leidebeke = afwateringsbeek

leidegrave = hoofdsloot

leigracht = zie leibeeck

leigronden = grond naast de gegraven leije

leije = waterloop gegraven in een stuk land

leimenführur = leemrijder

leinreiter = sleeppaard voerman

leisten = bieden

leiterer = voorman

leliarts = betaalmiddel, een zilveren munt ca. 1400

lelie = heraldiek teken, bloem, vaak goudkleurig

lemer = werkman voor het met leem besmeren van gevels

lena = koppelaarster / koppelaar

leno = zie lena

lenta tabe = door een langdurige tering

lentintijt = voorjaar, lente

leoffenisse = zie looffenis

lepel = schepdeel van een watermolenrad

lepele = lepels

lepelsticken = zeer zwaar en grof geschut

lepper = schoenlapper

leql = afk. lequel, die, dat, welke, hetwelk

lequel nous á presente = die hier vertegenwoordigd
lerpen = geselen

lersner = laarzenmaker

lesquels nous ont déclaré que = die ons hebben verklaart dat..

letatis, lethalis = dodelijke..

lethargo = door slaapzucht

lethargus = slaapziekte

letitie = blijdschap

lettenisse = verhindering

letteren requisitoir = zie lettre requisitoire

lettergelt = betaling voor het schrijven van een brief

lettre = brief

lettre d’ achat = erf brief

lettre requisitoire = verzoekschrift, vordering aan een in een bepaald rechtsgebied bevoegde rechter tot ten uitvoerlegging van een in een ander rechtsgebied gewezen vonnis
leugentaligh = leugenachtig

leugenwerk = een soort tijdelijke loods

levans = doopheffer

levantes = doopheffers

levarunt de fonte = zij verhieven (het kind) van de doopvont

levator = doopheffer / doophefster

levator = zie levans

levatrix = doophefster

leven = bevonden, (in...) welke in leven zijnde

levi morbo = na een lichte ziekte

levir = zwager

levir(us) = zwager, broer van de echtgenoot

leviratsehe = huwelijk van een man met de weduwe van zijn broer

leviteit = lichtvaardigheid

lewe = leeuw

lex = wet
lex falcidia = een wet waarbij is toegestaan dat een erfgenaam wiens erfenis met zoveel "makingen" is bezwaart dat er nauwelijks iets voor hem overblijft, mag deze voor zich behouden het ¼ deel van erfenis, vrij en onbezwaard en de "making beurdens" voor het zelfde korten
LG = afk. livre de gros, levering in het groot, los?
lias = een aantal bescheiden, door een koord of veter bijeengehouden, ook: snoer om brieven en kwitanties aaneen te rijgen

liass(e)eren = snoeren, aanrijgen

liaste = zie snoer

libbe = stremsel

libel = geschrift, aanschrijvend, pleitgeschrift, pamflet, schotschrift, smaadschrift, ook: klein geschrift, aanhangsel
libel(le)meester = raadslid, aangewezen tot het uitbrengen van rapport over een rechtszaak, die door remissio libelli van het geestelijke gerecht bij de raad aanhangig gemaakt is

libelleren = op schrift stellen van een processtuk

liber = vrijgezel, vrij, ongehuwd , los, vrij

liber baro = vrijheer

liber rationum = huishoudboek, waarin tevens de familiegebeurtenissen werden opgetekend, familiekroniek

liber rusticus = vrije of scholtenboer, in tegenstelling met de pachtboer, of meier

libera = ongehuwde vrouw

libera baronia = vrije rijksheerlijkheid

liberaal = mild, gulhartig, vrijmoedig, gulhartigheid, openhartig

liberaliteit = mildheid, milddadigheid, van ruime opvatting getuigende denk en handelwijze

liberarius = boekbinder

libereren = verlossen, vrijdag maken

liberi = kind

liberi comitatu = uit de vrije rijksheerlijkheid (graafschap)

liberteit = vrijheid

liberti = de vrijen, de heren

libertijn = vrijgeest, vrijgemaakte knecht

libertus = soldaat eerste klasse

liberye = boekkamer, bibliotheek, boekenkast

libra = latijn voor ponden

librarius = boekhandelaar

libre feudorum = 12de eeuws Lombardische leenrecht

libripens = waagmeester

licenciatus = licentiaat in beide rechten

licent = verlofgeld, geoorloofd

licentia = vergunning

licentiaat = toegelatene, bevoogde

licentiaat in de rechten = toegelaten in de rechten

licentiatus medicinae = doktor

licentie = verlof, toelating, vrijgeven, vrijspraak

licentiëren = toelaten, vrijgeven, vergunning of bevoegdheid geven, ontslaan afdanken uit dienst zenden

lichaamsleen = leen waarbij de bezitter in eigen persoon krijgsdienst moest verrichten

lichamstag = sacramentsdag

lichtbroot = witbrood

lichtelijck = meer of

lichtelijck = min. om en nabij, ongeveer

lichterman = arbeider die schepen lost in de haven, havenwerker

lichtmeß(-weihe) = Maria lichtmis, 2 februari

lichtwaerdere = klepperman, torenwachter

lichtwijf = lichtekooi, hoer

lictor = beulsknecht, rakker (helper van de baljuw), stokbewaarder, deurwaarder

lidmaat = lid van een kerkgenootschap

liebaert = leeuw

liefcoeckbacker = peperkoekbakker

lieffgelt = lijfrente

liefkind maeken = bij een erfenis een kind bevoordelen op de anderen

lieght = verschilt

lien (van iet) = erkennen. een geldschuld in rechte erkennen, ook: een handschrift als echt erkennen, een eis toestemmen, zijn schuld bekennen

lier = houten bank voor de woning

Lieuten = afk. lieutenant, luitenant

lieutenant = plaatsvervanger, stedehouder

liff (het) = het lijfstuk

ligata = echtgenote

ligator = kuiper

ligatus = echtgenoot, getrouwd, gehuwd

ligitimare = wettigen

ligitisme = getrouwd

lignarius = timmerman, houthakker

ligue = verbinding, verbond

liinge = het erkennen van een zaak in rechte

lijckgangch = teraardebestelling, begrafenis

lijcop ende godtshelder =  handgeld bij verkoop van roerende en onroerende goederen

lijde = zie lijt

lijffgewyn goederen =  dit zijn voormalige laatgoederen die in een vrijere rechtsverhouding zijn omgezet

lijffsnootdruft = levensbehoeften

lijfgewinsgoedere = zie lijffgewyn goederen

lijfpacht = levenslange pacht

lijfpensie = lijfrente

lijfrenten = renten, die met de dood van de gene op wiens naam ze stonden vervielen

lijftocht = het levenslange gebruik, dat de overlevende echtgenoot heeft op een deel der nalatenschap van de overleden echtgenoot, ook: vruchtgebruik

lijftochten = kapitaal voor lijfrente voor ene vrouw vastzetten

lijftrouwant = lijfwacht

lijkgehucht = graf

lijkhout = brandstapel

lijkschouwing = schouwing gedaan door wetsdokter

lijn = lengtemaat, 1 lijn heeft verschillende lengten o.a. 1/8, 1/10 1/12 duim

lijndraeyer = touwslager

lijndtreckinge = zie: lijntreckinge

lijntreckinge = erf scheiding

lijnwaet = linnengoed, ondergoed

lijspond = gewicht van lood uit Lijfland, 1 lijspond = 15 pond, ook:= 1/20 schippond

lijt = doorgang, ook: overnachten

lijveloos = levenloos, dood

limbolarius = passementwerker

limitatie = bepaling

limite = afpaling

limiten = landpalen, landscheidingen

limiteren = bepalen

linarius = vlas en hennephandelaar

linde = linnen ook: lengte

lindene = linnen

line = zie lijn

linea = lijn, afkomst, regel

linens libertatis pastoris = met de vrijbrief van de pastoor

lingene = vuilnis, modder

linie = oppervlakte maat = ca. 0,15 ha.

linie-regt = regelrecht

linieeren = lijnen, afstrepen

linifex = linnenwever

linijndoec = linnenstof

linitextor = linnenwever

link = opvolging in graden van bloedverwantschap

links in heraldiek = de rechterzijde

lintearius = zie linarius

liquidatie = afrekening, effening

liquide = week, effen, klaar, bloed, plat-uit (rond uit, onomwonden)

liquideren = week maken, afrekenen, effenen

lisecleet = tapijt, bankbekleding

lit à baldaquin = hemelbed

lit á lánge = zie lit à baldaquin

lit du camp = zie lit à baldaquin

litania minor = de 3 dagen voor hemelvaart

litera = schepenbrief

lith = lid

liticen = klaroenblazer

litige(e)ren = krakelen, pleiten, twisten

litigieus = krakelig, dingtalig, krachtige taal, de door de partijen aan de rechter voorgelegde conclusies

litis finitie = als een zaak bij een andere rechter door een vonnis is afgedaan een verzet van een gewezen zaak aanbrengen

litiscontestatie = rechtspleging

litiscontesteren = zie litiscontestatie

litispendentie = het aanhangig zijn van een geding, tijd gedurende welke een proces aanhangig is

littarum = zie littere

litterae dimissoriales = geloofsbrieven

littere = brief, akte, brieven, oorkonde

litteris libertatis pastoris = met de vrijbrief van de pastoor

liuetenantschap = functie van de luitenant

live vercopen (iet tot enen) = het levenslang vruchtgebruik van iets tegen betaling afstaan

LKA. = afk Landeskirchenarchiv

lobeel = de onderste rand bij het laken weven, locaal plaatselijk

locatie = verhuring

lochenine = ontkenning

loco = in de plaats van

locquet = lood loketten

locumtenens = stadhouder, plaatsvervanger

locuplete(e)ren = verrijken

locus = plaats, stede

locus sigili = plaats van het zegel

lodder = landloper

loderrein = reukwater

lodex = mantelmaker

loeremier = slotenmaker

loetghietere = loodgieter

loetken = loden waarmerk, loodje, merkteken

lofte = belofte om iets te geven of te doen, verbintenis. in het bijzonder verstaat men onder lofte : betalingsbelofte, schulderkenning

loge = zie logeren

logement = huisvesting, herberg

logeren = huisvesten, herbergen, thuisleggen

logierden = logeerden

logijs = huisvesting, herberg

loke = omheining, hek

loken = sluiten

lombaerde = bank van lening

lombaert = geldhandellaar, wissellaar

lombard = leentafel houder, tafelhouder, pandbelener, bank van lening

lombart = geldschieter, geldhandelaar, woekeraar

lomproer = geweer, werd met een lont afgeschoten

longitude = lengte

lood = gewicht, 1 lood = 1/32 pond = ca. 14 gram, in het metriek stelsel 10 gr.

looffenis = belofte

loop = inhoudsmaat voor graan en zout, 1 loop = (kleine) graanmaat = 1/4 zak/viertel, ook: 1/16 mud, 1 loop = (grootte) graanmaat = 1/36 last ook: gezien 1/48 last (Texel), ook: in zuid Nederland een oppervlakte maat, 1 loop = 50 vierkante roede = 1/8 bunder

loopensel = oppervlaktemaat in Zuid Nederland, 1 lopenstal is ca. 1615 m2 (Breda) ca. 1655 (den Bosch)

looper = kadastraalboek, erfregister

loopzaad = zie loop

loorturf = slechte kwaliteit turf

loove = afdak, luifel, maar ook: balkon uitsteeksel

lopens(e) = (klein) in zuid Nederland ook: een oppervlakte maat, 1 kleine lopens = 33 1/3 vierkante roede

lorarius = zadelmaker, riemensnijder

lorgnet = knijpbril

losbäcker = witbroodbakker

löscher = zeemleerbereider

loseninge = renten, die ter loseninge staen, renten die losbaar zijn

losrenten = aflosbare renten, zijn van jongere dagtekening; oorspronkelijk kon de aflossing van de rente niet door de crediteur gevorderd worden: het contract bestond in een rentekoop, het lenen van geld op rente was als woeker verboden. van daar is "oude renten" synoniem
met "oude onlosbaer renten."

losrenten losrente = aflossing van het geleende

loumaent = zie laumaent

louwer = leerlooier

loven = beloven, zich verbinden. in het bijzonder verstaat men onder loven, beloven om iets te betalen

Lovene = Leuven

loy = wet

loyaal = wettelijk

Lres = afk. Lettres, letteren, letterkunde

Lt = afk. livres tournois, toernooiboek

luberti = zuster van ..

lubertus = boer van..

lubriq = glibberig, glad

luchtenmacher = lantaarnmaker

lucteren = worstelen

Ludeke = Luik

ludi magister = schoolmeester

Ludike = zie Ludeke

ludimoderator = zie ludi magister

ludslacht = volgens de waarde van de munt uit Luik

luecmuer = muur om een terrein af te sluiten

luickinge = afsluiting

luif = loopruimte onder afdak

luistol = tol op de verkoop van oude kleren

luna III = de 3e dag van de maan-maand

luna quarta decima = volle maan, de 14e dag

lunae dies = maandag

lunation = maan-maand

lunius = juni

lusen = betalen, afgeven

lustratio = de doop

lustrum = 5-jarig tijdvak

lutheranus = luthers

lutorissa = wasvrouw

luttel = klein, weinig

lutter = zuiver

luuch = riet

luxurie = geilheid, onkuisheid

luxurieus = geil, weelderig

luyden van buyten = lieden van buiten de stad

luytenant = stedehouder, die in iemands plaats gestelds

lychnopoeus = kaarsenmaker

lycoop = percentage van de koopsom dat aan drinkgeld moest worden betaald door de koper

lyden (van iet) = zie: lien

lyfcoecbacker = zie liefcoeckbacker

lyndegewaet = onderhemd