S

s = afk. sabel, heraldiekteken, kleur, zwart, weergave met

horizontale en verticale arcering of effen zwart

S = afk. schepen, wethouder

s = afk. semis, half

S = afk. sterbefälle, sterfgeval, overledenen

S = afk. susceptores, doopgetuigen, doopheffer, peter en meter

S.(S) = afk. susceptores, doopgetuigen, doopheffer, peter en meter

s.a.a = afk. sans alliance actuele, zonder actuele huwelijk (sverbintenis), verwantschap

s.g., s.m. = afk. zaliger gedachtenis

s.p = afk. sans postérite, zonder nageslacht, nazaten

S.R.E = afk. Sancta Romana Ecclesia, Heilige Romeinse kerk

s.s.t.t = afk. van salvis titulis, met voorbehoud van de titels

sa = afk. sans alliance, zonder huwelijksverbintenis, verwantschap

saai = gekeperde wollen stof, kamgarenstof

saaien = zie saai

saaihal = gebouw voor het keuren van de saai

saaiwerker = wever van saaiweefsel

saaiwever = zie saaiwerker

saaywerker = de zaaier

sabbathi dies = op zaterdag

sabbatum = zaterdag

sabbatum luminum (magnum sanctum) = zaterdag voor Pasen, op deze dag wordt de paaskaars ontstoken

sabel = heraldiek teken, kleur, zwart, weergave met horizontale en verticale arcering of effen zwart

sabotier = blokmaker, houten schoenmaker

sacage(e)ren = beroven, plunderen

saccage = plundering

saccellarius = schatmeester, penningmeester

sacel = afk. sacellanus, kapelaan, onderpastoor, hulp priester

sacellani = zie sacellanus

sacellanus = kapelaan

sacellum = kapel

sacer = heilig, gewijd, heilige zaken, heiligdommen

sacerdos = priester

säckelmeister = vermogenbeheerder, rentmeester

saclaken = zaklinnen

sacra = zie sacer

sacra baptismatis unda ablutus = gezuiverd door het heilige water van het doopsel

sacra communio = de Heilige Communie

sacraal = geheiligd, gewijd

Sacrae Scripturae = Heilige Schrift

sacrament = heilteken, eedbond, genademiddel

sacramentaliter sacra- menteel = voorzien van de sacramenten

sacramentis munitus = voorzien van de sacramenten

sacramento sacri olei munitus = voorzien van het sacrament van het Heilig Oliesel

sacramentum extremae unctionis = het sacrament van het Laatste Oliesel

sacramentum matrimonii = het sacrament van het huwelijk

sacramentum poenitentiae = het sacrament van de biecht

sacrarium = gewijde ruimte, putje voor afvoer gewijd water

sacreren = heiligen, wijden

sacrificie = heiliging, offerande

sacrifiëren = offeren

sacrilège = heiligschennis

sacrilegie = kerkroof, diefstal uit kerk

sacrista = koster, kerkbewaarder

sacristain = zie sacrista

sacristie = heiligdom, kerkkamer

sacro ledo copulati = in de gehouden mis getrouwd

sacro oleo provisus = voorzien van het H. Oliesel

sadelaere = zadelmaker

sadelhof = zie sadelhofstat

sadelhofstat = de woning, boerderij, het hof van de leenheer

sadelhuus = zadelschuur

sadelijchijt = het volle genot

sadinge = het zaaien op het land

saecschaffer = zaakwaarnemer

saei = zie saai

saeiaerde = zaailand

saeier = zaaier

saeiwaerp = kettingdraad van saai

saeiwerc = saaiweefsel, gekeperde stof

saelhof = zie sadelhofstat

saelhonttouwere = zeehondenleer bewerker

saelstoelmaekers = zitstoel makers

saementlijke leeden = de gezamenlijke leden

saepius = meerdere malen, vaak

saetacker = te bezaaien land

saetcoren = korenzaad

saeygewandt = weeftoestel, weefgetouw voor het weven van

saaiwerc = gekeperde stof

Saeykam = kam, onderdeel van weeftoestel

sagittarius = pijl en bogen maker

saietmaker = wollen garen fabrikant, sajetspinner

sainteurs = vrije boeren die zich, in de vroege middeleeuwen, onder de hoede stelden van kerk of klooster

saiseren = vatten, vast houden, in het bezit stellen

saisie = genieting, bezit

saisoen = jaargetijde, seizoen

sakeloos = niet beschuldigd

sakristan = landmeter

salariëren = bezoldigen, lonen

salaris = wedde, loon, bezoldiging

salarius = zoutbewerker

salde(e)ren = effenen, rekening opmaken, rekening afsluiten

saldus = waardeloos, ongebruikt

salet = salon

salette = kleine salon, ontvangkamer

salff = behoudens

salifex = zouthandelaar

salinator = zie salifex

salm = psalm, kerkelijk lied

salmiator = slijper, gereedschappolijster

saloppe = voorschoot voor vuil werk

salpista = trompetter, trompetblazer, trompettist

saluëren = begroeten

salus populi (ego sum) = 18e zondag na Drievuldigheid, ook: 4e donderdag voor Pasen

salut = zaligheid, groeten

salutair = heilzaam

salutatie = begroeting, heilwensen, groet

saluteren = groeten

salva inthimatione = behoudens gerechtelijke aanzegging
salvatie = bewaring, beschut

salvatien = weerleggen van de bezwaren tegen getuigen, getuigenis of geschriften

salvator = redder, heiland

salve = wees gegroet, welkom

salve(e)ren = bergen, in veiligheid brengen, behouden

salveconduit = vrijgeleiding

salvis = met voorbehoud van

salvis omissis = behoudens het wat vergeten of overgeslagen is

salvo (in) = in behouden haven

salwirth = plaatbewerker, smid

samaar = lang slepend vrouwengewaad

samblant = ogenschijnlijk, schijnbaar

sambuë = paardendek

samencoop = een partij in zijn geheel, in een keer kopen

samenlovenisse = trouwbelofte, verloving

samenrotten = samenscholen met slechte bedoelingen

samentelijcke = gezamenlijk

samenwerker = verzochte getuige bij een

huwelijksovereenkomst

sammelen = treuzelen

sammet = fluweel

samoos schipper = schipper die vaart op de Maas en Sambre

sampt = gezamenlijk, ook: met

samt = samen met

sancmeester = kapelmeester

Sancta Gertrude = Sint-Geertruide

sancta hebdomada = Goede week, ook: stille week voor Pasen genoemd

Sancta Margaretha = Margraten

sancta(-us) = heilige

sanctificatie = heiligmaking, heilig verklaren

sanctificatori = heiligmaker

sanctimonia = heiligheid

sanctis sacramentis = met de heilige sacramenten

sanctissimae theologiae tudiosus = theologiestudent

Sanctorum omnium = Aller Heiligen, 1 november

sanctus = heilig

sandtstande = kuip gevuld met zand

sanguin = bloed

sanguinem spuens = bloed spuwend

sanguinis fluxum = verbloeding

santbusse = busje gevuld met fijn zand om inkt te drogen
santee = drinkglas

santhorste = zandgronden met kreupelhout begroeid

sapc = afk. sans alliance avec postérité connue, zonder huwelijks-verbintenis, maar met erkend nageslacht

sape(e)ren = ondergraven

sapientiei = wijsheid

sapr = afk. sans alliance mais avec postérité reconnue, zonder actuele huwelijksverbintenis, maar met erkend nageslacht

sark = zerk, lijkkist ook: soort wollen stof

sarrieshut = huis naast de molen waarin de cargier/chercer woonde

sartor = kleermaker

sartrix = kleermaakster

saserdos = priester

satblauw = donker blauw

sate = zitting van een bestuursorgaan, ook: graanmaat

satelles = gerechtsbode, leenman, vazal, gewapende bediende

satellites = knecht, slaaf

sater = bemiddelaar, scheidsrechter

satertag = zaterdag

satisfacere = tevreden stellen

satisfactie = voldoening, (genoegdoening), voldoening

sator = zaaier

satrapa = stadhouder

satrix = kleermaakster

saturni dies = zaterdag

saufconduit = vrijgeleide

sausisen = vuurpijl, ook: kruidige worst

sauvegarde = bescherming, beschutting, vrijwaring, vrijgeleiding, vrijgeleide

savelerde = zavel, zware kleigrond met veel zand

savetier = schoenlapper, ook: broddelaar

saysoen = getij, jaargetij

sc = afk scilicet, namelijk

sc = afk. sans contrat, zonder huwelijksvoorwaarden, zonder overeenkomst

scabel = bank, voedbank

scabieus = schurftachtig

scabinale = akten schepenakten

scabini = zie scabinus

scabinus = schepen, schepenen

scabiosa = bloem, werd gebruikt tegen de schurft

scabreus = rouw, ruig, schurft, gewaagd, schuin, onwelvoeglijk

scaelc = knecht, bediende

scaeldeckere = leidekker

scaemelhuus = armenhuis

scaemelhuusweke = arme uit het armenhuis

scaepbrake = zie schaepbrake

scaepcoman = schapenhandelaar

scaephettinc = schapenweide

scaepsciere = zie schaepschier

scalatie = strafwerktuig, ladder waarop men gebonden werd en dan uitgerekt

scallacie = zie scalatie

scandaal = aanstoot, ergernis

scandaleus = ergerlijk, aanstotelijk, ergerniswekkend
scandeliseren = ergeren, aanstoot geven

scandularius = dakplankenmaker, dakdekker

scaperiene = schapenhoedster

scapiere = van schapenvacht

scapperen = ontkomen

scarificatie = scherving, het aan de oppervlakte inkerven in de huid om lidtekens te maken

scatten (enen) = iemand geld afnemen, gewoonlijk als losprijs
scattinge = begroting

scautheete, scaut = schout, gerechtelijk bestuurder

sceau à la cire = lakzegel

scedule, çeel = handschrift

sceell = hebben in iet verschil over iets hebben

sceetgracht = scheidingwater tussen twee stukken land

sceidinge = boedelscheiding

scelereus = schelmachtig, schalks, ondeugend

scelleren = verzegelen, dichtlakken met een zegel

scema = gestalte, voorstel

sceme = zie scema

scene = toneel

scepencameraer = de ambtenaar belast met het innen de door de schepenen uitgesproken boeten

scependom = het gebied der schepenbank

scepenebrief = een acte, opgemaakt van een handeling, voor het gerecht verricht en bezegeld met de zegels van de schout en (vier) schepenen

scepenquitancie = een acte, door schepenen opgemaakt van de voor hen gegeven kwijtschelding van een schuld

scepstock = gevangenis

scepter = koningsstaf, rijksstaf

scerpe examinatie = verhoor op de pijnbank

sceversteyndecker = pannendakdekker

schaar = oppervlaktemaat, ca. 300- 400 vierkante roeden = ca. 0,4-0,65 ha., 2 morgen

schabbelele = bank zie schabel

schabel = voetbankje

schabeltje = knielbankje

schacherer = venter

schacht = veer, synoniem voor lengtemaat roede

schadde = zode van veenachtige heide, als brandstof te gebruiken

schadeloosbrief = brief waarin de schadeloosstelling is beschreven

schadeschout = schuld op interesten

schaecman = struikrover

schaecroof = doel om iemand te beroeven

schaelc = schelm, schurk

schaelgedac = leiendak

schaepbrake = braak liggende grond waarop schapen grazen

schaepschier = grijs bruine wol van schapen

schaerbaer = land om vee op te laten scharen

schaers = scheermes

schalenschroder = mesheftmaker

schalie = schrijflei, lei

schaliedekker = leidekker

schalmei =  muziekinstrument, (houten) fluit

schamele = jongen zie schortkandelaar

schap = houten rek

schapijnre = zie scapiere

schapraai = kast voor etenswaren, provisiekast, spijskast

scharen = scheren, ook: het aantal schapen, waartoe gerechtigd, op de gemeenschappelijke weide laten lopen

scharrebier = scherp dun bier

scharrelen = onzeker lopen, strompelen

scharrmacher = wagenmaker

schat = oppervlaktemaat, 1 schat = 1 mud = 6,8 are

schathuis = veestallen

schatplichtig = belastingplichtig

schatter = taxateur

schäufeler = ventende marskramer met lastdier

schavelen = slijten door schuren

schavotteren = veroordelen tot het schavot of schandpaal, vooraf vaak gebrandmerkt op de kaken

scheenstuk = plaat van metaal die de schenen bedekt bij harnas

scheepsbeschieter = meubelmaker / timmerman op schepen

scheepsjager = bestuurder van het paard dat de boot trok op het jaagpad

scheepsrol = lijst van bemanningsleden aan boord van schepen

scheepston = inhoudsmaat voor schepen = 1m3

scheepsverband = hypotheek met als onderpand een schip

scheerweide = zie schaar

scheet = kleinigheid

scheiber = zouthandelaar

scheidelpennic = kleingeld

scheidepunt = kruispunt van twee wegen

scheidesteen = grenspaal

scheiding van vastigheden = niet meer op kunnen vertrouwen

scheidler = messenmaker

scheidung unserer liebe frauen = Maria Hemelvaart, 15 augustus

schelachtig = in een proces verwikkeld, in een geschil

scheling(e) = geschil, civiele rechtszaak

schelling = munt 17e-18e eeuw , gelijk aan 6 stuivers, ook: betaalmiddel, 1 schelling = 12 denier (ca. 11e eeuw), 1/20 pond = 12 schellingen

schelpkom = kom, in de vorm van een schelp

schelpschaal = schaal in de vorm van een schelp

schelter = goochelaar, kunstenaar

schepampt = kleermakersambacht

schepel = inhoudsmaat bij graan, 1 schepel = 2 mud = ca. 29-34 ltr., ook:1/4 mud en 1/8 mud, na 1820, 1 schepel = 10 ltr. opppervlaktemaat, 1 schepel = 1 schat = 1 mud = 6,8 are, ook: 1 schepel = 4 spint, 1/4 mud en 1/4 morgen, gerechtelijk functionaris bij een lokale rechtbank, lid van de schepenbank

schepen ende raet = het stadsbestuur

schepenbanc locale = rechtbank

schepenboec = wetboek gehanteerd door de schepenbanc

schepencamere = kamer waar de schenen vergaderden en rechtspreken

schepencnape = gerechtsbode

schepeneet = ambtseed van de schepenen

schepenplecht = gerechtelijke erkenning van een schuld, door de schepenen gepasseerd

schepenquitancie = akte waarin opgetekend de kwijtscheldding van een schuld door de schepenen

schepensegel = zegel van de schepenen

schepentuuch = verklaring of getuigenis van de schepenen

scherfmes = hakmes

scherfvat = doodkist, ook: fig. lijkkist

scherpe examinatie = verhoor op de pijnbank

scherprechter = beul

schertmagen = bloedverwanten in de mannelijke lijn

scheuk = ontuchtige vrouw

scheuken = wrijven vanwege jeuk

scheurbanden = breukbanden

scheurmand = prullenmand

scheurzichtig = die op een scheuring uit is

scheversteen = kiezelsteen, steengruis, lei

schijtputte = beerput

schikken = sturen, zenden

schilden = betaalmiddel, 1 schilden = 20 stuivers (ca 14e eeuw)., ook: vaak klinkaart genoemd

schilderhuis = wachthuisje voor de schildwacht

schilt, schattinge = belastingvorm, voorloper van de grondbelasting

schiltleen = leen, waarop het verrichten van krijgsdiensten

schindeldac = dakvlak belegd met schindels (houten dakplanken)

schindele = houten dakpannen, dakplanken

schinder = vilder, beul, slager

schippond = gewicht, 1 schippond = 300 pond

schipsbrief = schuldbekentenisbrief of rentebrief gevestigd op een schip

schirmer = vechtersbaas, voorvechter

schirrmacher = wagenmaker

schlotfeger = schoorsteenveger

schnitter = oogstarbeider

schnittker = houtbewerker, fijnwerk timmerman

schnorrer = landloper

schobberdebonk = bedelen, klaplopen

schoef = bundel, bos, schoof

schoehouten = wilgenhouten deel van een schoen

schoenbroet = witbrood

schoenhoorn = schoenlepel

schoenlinghen = schapenvel, schapenvacht

schoerteldoek = voorschort

schofhecke = valhek in stadspoort

schofhek = valhek in poortdoorgang

schoft = werktijd tussen de pauze, ook: rust tussen de werktijden, ploert en schouder van een dier

schoften = schaftijd

schofvenster = schuivend luik in stadspoort

schoitstroy = dekstro als dakbedekking

scholastijcq = schools

scholder = beul

schole = school

scholebert = uithangbord bij de school met de vermelding van de naam van de onderwijzer (es)

scholes = leerplaats

scholtist = schout

schonk = grof been

schooien = bedelen

schooieren = zwerven, bedelen

schoolman = kerkleraar

schoontjes = geheel en al

schoorttecleet = schort

schoot = gewicht, 1 schoot = 2 pond

schopenhauwer = houten troggenmaker

schoren = vastmaken

schorre = ruwe steen (puin) voor de fundering

schorteldoek met valvulas = voorschort met zakken

schortkandelaar = staande kandelaar, voorzien van een schermpje tegen uitwaaien

schoteldoek = vaatdoek

schotelhuis =  washok, bijkeuken

schotgaarder = inner van de (opbrengst)belasting

schotgavel = hooivork

schotgeld = opbrengst

schotkerver = belastinginner, de betaling werd op de kerfstok d.m.v. een inkerving aangebracht

schotschietende huysen = belasting verschuldigde huizen

schotvarken = mestvarken

schouboete = boeten voor niet goed schoonmaken van de sloot

schoudach = dag waarop geschouwd werd

schouhouder = gevangenbewaarder

schout = een rechtstreekse vertegenwoordiger van de heer der heerlijkheid, rechterlijk ambtenaar, die in civiele zaken rechtsprak, hoofd van een ambacht

schouteteboete = boete aan de schout de voldoen

schoutetenbrief = akte van een voor de schout geschiede rechtshandeling

schoutetendiener = gerechtsdienaar

schoutetinne = vrouw van een schout

schoutheete = schout, vertegenwoordiger van de graaf als hoofd van politie en gerecht

schrede = lengtemaat, 1 schrede = 2,5 voet, landmeterspas, -tree = 2 gemene schrede = 5 voet

schreiboom = boom als grenspaal

schreur = kleermaker

schriefboek = kasboek, cahier

schriftuyre = rechtstuk, pleitstuk

schriftuyren = zie feyten

schrijfhout = timmermansgereedschap

schriver = persoon die kan schrijven en tegen betaling brieven schrijft

schriyfgerief = schrijfgerij, schrijfbehoeften

schrobbelaar = bediener van de schrobbemolen, onderdeel van de voorspinmachine voor het weven van lakenstof, ook: visser die vist met schrobnet

schrobber = lijkverzorger van pestlijders

schrodere = kleermaker

schrooien = verplaatsen door met touwen erom heen rollen

schröter = doekensnijder

schruiven = bankschroeven

schuddelkist = gevangenis

schueren = omploegen om bouwland in weiland te veranderen
schultellies = schotelpan

schumer = landloper, straatrover

schurre = zie schorre

schutterij = de vereniging welke in de middeleeuwen voor de verdediging van de stad zorgde

schuttinge = het vangen en vast zetten vee dat op verboden plaatsen liep

schutzengelfest = feest van de beschermengel, vanaf 1700, 2 oktober daarvoor 29 september, nu echter 2e zondag van september

schuyfspel = sjoelbak

schuytenvoerder = binnenschipper

schwager = broeder van een echtpaar

schwertdegen = jonge ridder

sciatica = heup en lende pijn

scientia = wetenschap

scieur = houtzager

sciif. = tafel; dikwijls de tafel, waarom de rechters bij hun beraadslaging buiten de schepenbank zaten

scijnsgoit = zie chijnsgoet

scilicet = namelijk

sciltboortich =  behorende tot een stand die de wapenen mag voeren, van ridderlijke geboorte

scindere = weghalen (bij bevalling)

scintillatio = glinstering, tinteling, fonkeling

scipper = schipper

scipwrictere = scheepsbouwer, arbeider op een scheepswerf

scisma = tweespalt, scheuring

scismatijcq = scheurmaker

scissie = tweespalt, scheuring

scissum = er uitgerukt

scissuur = splijting, scheur

sclatorius = dakdekker

sclopetus = geweer, buks

scoeboeter = schoenlapper

scoel = zie scolescat

scoenewercstricghe = schoenmaakster

scolaris = scholier, leerling

scolas = afk. scolasticus, hoofd van de school

scolasticus = hoofd van de school

scolescat = boete, voorschot

scoparius = straatveger

scopus = wit, doel, oogmerk

scorator = verwekker van een onecht kind, hoerenloper, overspelpleger

scorpionarius = boogschutter

scorta = ongehuwde moeder

scortatie = hoereren, hoererij

scortatio = overspel, echtbreuk

scortator = hoerenloper, verwekker van een onecht kind

scorteren = hoereren

scortum = lichtekooi, hoer

scotporte = houten valpoort

scoutetedoem = ambt van schout in bepaald gebied

screuder = zie scroeder

scriba = secretaris, ook: schrijver, klerk

scribere = schrijven

scribere non posse = verklarende niet te kunnen schrijven

scribtarius = klerk

scrijfampt = het ambt van den schepenklerk

scrijfgelt = het loon van de schepenklerk voor het maken van een schepenbrief (te betalen door de verzoeker)

scrijnmakere = zie scrinewerker

scrinewerker = timmerman, schrijnwerker, meubelmaker

scriniarius = schrijnwerker, panelenmaker, ook: geheimschrijver en zegelbewaarder

scrinifex = zie scriniarius

scrips = afk. scripsit, heeft geschreven

scripto = geschreven

scriptor = schrijver

scriptura = schrift

scrivegelt = zie: scrijfgelt

scroeder = kleermaker

scrupel = medicinaal gewicht, 1 scrupel = 1/528 pond = 20 grein

scruptatie = nazoeking, doorgronding

scrupul = apothekersgewicht, ca. 1,3 gram

scrupule = angst, bekommering, gewicht van twintig greynen

scrupuleus = angstig, achterkousig, angstvallig

scrutarius = opkoper, uitdrager

scruteren = onderzoeken, doorsnuffelen, nazoeken, doorgronden

sct = afk. sanctus, heilig

sculptor = beeldhouwer

scultetia = schoutambacht, schoutschap

scultetus = schout, dorpsburgemeester

scupteur = beeldhouwer

scurre = rabauw, guit, fielt (schurk)

scurriliteit = fielterij, ,schurkachtigheid

scuteman = binnenschipper

scutterie = jacht

scuwen (iet) =  voorkomen

se affinare = door huwelijk verwant worden

se marier = trouwen

se scribere ignaros, declarvaverunt = verklaarde niet te kunnen schrijven

sec. = afk. serviteur, dienaar, dienstknecht, bediende

secluderen = afzonderen, afsluiten, uitsluiten

seclusie = afsluiting, uitsluiting

seclusie = uitsluiting

second témoin = tweede getuige

seconde = tweede

seconderen = bijstaan, ondervangen

secondine = nageboorte

secours = bijstand, hulp

secr = afk. secrétair, secretaris(-resse)

secreet = geheim, ook: gemak, toilet

secreet siegelt = geheim zegel

secretarijs = geheimschrijver

secretaris = raadschrijver, geheimschrijver, schriftheer, gerechtschrijver, stadschrijver

secretarius (dorps) = secretaris

secretarius subscripsit = als secretaris ondertekend

secretelijk = heimelijk

secta luteranorum = de sekte der Lutheranen

sectaris = aanhanger

secte = aanhang, gedeeldheid, afgescheiden groep gelijkdenkende

seculier = wereldlijk

seculum = honderdjarige eeuw

secunda (feria) = maandag

secunda vota = tweede belofte, tweede verloving

secundum quid = na iets

secundus = tweede

securiteit = veiligheid, onbekommerdheid, onbeschroomdheid, gerustheid

sed = maar

sedecim = zestien

sediteus = oproerig

seditie = oproer

seductor = verleider, de vader van een onecht kind

seeckere = een bepaalde

seeckere origin = het origineel

seeker = zie seeckere

Seelen (aller) = Allerzielen, 2 november

seengaren = pezen voor bogen

segelwas = de te smelten was voor zegels

seghel = zegel

segisser = magere Hein, de man met de zeis

segristanus = koster

segwoort = bewering zonder bewijs

seidenneger = zijde -breister

seigerschmied = groot uurwerkmaker

seigneur = heer

seigneurie = heerlijkheid, in de middeleeuwen het gebied waarover men het gezag uitoefende onderverdeeld in een hoge of lage heerlijkheid

seigneurie = heerschappij, heerlijkheid

sejunctie = onderscheiding, afscheiding

sekel = zeis, sikkel

sekele = zie sekel

sekerheyt = zekerheid

selfsegel = door zijn eigen zegel gezegeld en bekrachtigd

selig = overleden

sellarius = zie sellator

sellatius = zie sellator

sellator = zadelmaker

selver = van hem zelf, maar, ook: zilver

selverijn = zilveren

semblant = schijn

semen = zaad, kroost

semiennis = een half jaar oud

seminarium = planthof, kwekerij, snijhof (bloementuin)

seminis = van het zaad

semiplene = probatie halve proeve, bewijs ten halve

semistultus = halfdwaas

semmler = witbroodbakker

sen = afk. senior

senateur = raadheer

senatus-consulta = raadsbesluiten

 

sendael = doek van linnen, neteldoek

sendebrief = aanbevelingsbrief, missive

senechaussee = rechtsgebied van een seneschalk, rechtbank van een senechalk

senectus = hoge ouderdom

senectute confectus = zwak van ouderdom

senescalcus = ambtenaar belast met toezicht op het koningshuis, aanvoerder van het leger

senescalissa = vrouw van een seneschalk

seneschalk [= zie senescalcus

senex = grijs en eerwaardig, oude man

senii = van de ouderdomskrachten

senilicus = oud mannetje

senio confectus = door ouderdom uitgeput

senior = ouderling, oudste

sensal = makelaar

sensibel = gevoelig

sentence capitale = doodvonnis

sententia = vonnis

sententiare = zie sententie

sententie = vonnis, oordeel, het gewijsde, zin- en zede spreuk, spreuk, zin uitting

sententie-diffinitijf = eindoordeel

sententiëren = vonnissen, oordeel vellen

sententieus = zinrijk, kernachtig, bondig

sentiment = gevoeligheid, gevoelen, oordeel

sentir le fagot = van ketterij verdacht worden

separabil = onderscheidenlijk, afscheidlelijk

separatie = scheiding

separatie bonorum = boedelscheiding

separatio a toro et mensa = gescheiden van tafel en bed

separatio quoad torum et mensam = gescheiden van tafel en bed

separatio quoad vinculum sepelivi = echtscheiding

separeren = scheiden

sepelevi = ik heb begraven

sepelivi = echtscheiding

seperanus = hoogste, voornaamste, exclusieve bevoegdheid tot uitoefening van publiekrechtelijk gezag

seponeren = weg leggen, ter zijden leggen

septem = zeven

septem dies = zeven dagen

septembris = in september, 9e maand, ook voorkomend als; september, septembre, 7ber, 7bre

septemdecim = zeventien

septennis = zeven jaar oud

septimana = week

septimanarum = weken

septimanarum communis = de week voor allen, vanaf 29 september

septimanarum rogationum = de week van de gebedsomgang

septimus = zevende

septimus dicimus = zeventiende

septingentesimus = 700e

septuagenarius = zeventigjarige

septuagesima = de 70e dag, de 9 zondag voor Pasen

septuagesimus = 70e

septuaginta = zeventig, 70

septuennis = zevenjarige

sepulchre = graf

sepulcrum = graf

sepulivi = ik heb begraven

sepulter mortuorum = doodgraver

sepultura = begrafenis, uitvaart, cremeren van een lijk, ook: graf

sepultus in cemetero = op het kerkhof begraven

sepultus in choro = in het koor begraven

sepultus in coemeterio = op het kerkhof begraven

sepultus in ecclesiae = in de kerk begraven

sepultus in ecclesiae navi = in het schip van de kerk begraven

sepultus in templo = in de kerk begraven

sepultus(-ta, -ti) = begraven

sequele = gevolg

sequester = scheidsman, zegsman, makelaar, in wiens handen een betwiste zaak te bewaren en als in verzekering gesteld werd

sequestratie = overgift, inbewaarstelling, overdragen, ook: gerechtelijk besluit

sequestrere = overgeven, in bewaring stellen

serator = slotenmaker

sercksetter = grafsteen-, maker en plaatser

sereniteit = helderheid

serge de nimes = keper geweven stof van wol later, ook: van katoen (denim)

sergeant = bedienaar, rechtsbode

sergiant = zie seriant, ook: extra lange lijmklem

seriant = knecht, helper, soldaat

sericarius = zijdebewerker

serieus = ernstig

serjiant = zie seriant

serment = eed voor geheimhouding bij werkzaamheden, eed, plechtige belofte

sermijn = geweven stof uit de weverijen van Leiden

sermoen = betoog, predikatie, leerreden, vermaning

serpent = slang

serr = afk. serrurier, slotenmaker, ijzerhandelaar

serrarius = zagenmaker

servateur = behoeder, behouder

servatis servandis = met inachtneming van de voorschriften
serveriteit = hardigheid, strengheid

servetten (met dubbele roosjes) = servetten met ingeweven motieven

serviteur = dienaar

servituit = dienstbaarheid

servitus prædiorum rusticorum = velddienstbaarheden

servitus prædiorum urbanorum = huisdienstbaarheden
servituten = erfdienstbaarheden, dienstbaarheden

servitutes rerum = erfdienstbaarheden, servituten, lasten waarmede een erf is bezwaard ten dienste van een
ander erf

servituyt = dienstbaarheid

servus = knecht, dienaar, schildknaap

servysmeester = inkwartieringsambtenaar

sescentesimus = 600e

sesdeel = het zesde deel (bijv. van geld)

sesenti = zeshonderd

sesquiennis = van anderhalf jaar

seßio = zitting, vergadering, bijeenkomst

seste = zesde

sestehalf = vijf en een half

sester = inhoudsmaat voor olie, 1 sester = 40 mengel

set = kont, achterste

settere = belastingontvanger

setterlyden = inwoners

seu = anders gezegd

seurete des corps = vrijgeleide, vrijbrief

seveer = streng, gestreng

sevendalf = zes en een half

sex = zes

sexagenarius = zestigjarige

sexagesima = de 60e dag, de 8e zondag voor Pasen

sexagesimus = 60e

sexaginta = zestig

sexdecim = zestien

sexe = soort, geslacht, kunne, hij, of zij

sexennis = zes jaar oud

sexta (feria) = vrijdag

sextillis = de 6e maand, later is dit augustus geworden

sextus = zesde, 6e

sexus = geslacht

seyen feill = zijden sluier

Sg = afk. signature, ondertekenaar(ster)

Sgr = afk. seigneur, heer, leenheer, landsheer

shoofs (van...) = het gerechtshof (van ...)

sibbe = de familie, verwanten of familieleden

sibbedag = bijeenkomst van familieleden en naamgenoten

sibbedeel = verwantschapsgraad

sibbekunde = familiekunde

sibbemaech = bloedverwant

sibber = nader familie

sibbesten = de naaste familieleden

sibbetabel = parenteel, waar, ook: de afstammelingen in de vrouwelijke lijn zijn opgenomen en die dus alle nakomelingen van de stamvader omvat

sibbetale = graad van bloedverwantschap

sibbevooght = verwantschap -of bloedvoogd, (tweede) voogd

sibbicheit = bloedverwantschap, verwantschap, overeenkomst in aard, verschijnselen, enz

sibi = aan zich, aan hem, aan haar

sic attestor = zo, aldus, aldus verklaar ik

sicaneren = moorden

sicanerie = baatzoekigheid, hoetelachtigheid, moorden

sicaneur, hoetelaar =  baatzuchtig, moordenaar

sickele = sikkel

sickelmaker = sikkelmaker

sicut (et) = en eveneens

sideval = zijlinie, het komen van erfgoed aan een zijlinie

sidten = zeden

sieckman = melaatse

sieckten = ziekten

siedehuus = zoutziederij

sieden = koken, braden

siedoec = doek om stoffen te zeven

siekevoget = bestuurder van het gasthuis

siektens = zie sieckten

sielboec = boek met vermelding van de overledenen

siepel = ui

sigilavit = hij heeft bezegeld

sigillatum = is bezegeld

sigillatur = wordt of is bezegeld

sigillum = zegel

signaal = teken

signatura = handtekening, ondertekening, tekening

signavit = hij heeft ondertekend

signet = zegel, ook: zegelring, merkring

significant = duidelijk

signifieren = betekenen, aanzeggen

signum = teken

silentie = stilzwijgend

silva = bos, woud

Silva Ducis = ’s Hertogenbosch

silveren cop = zilveren kommetje

silveren ducaton = munt

silverfoelge = bladzilver

silvergelt = zilvergeld, zilveren munten

similarius = witbroodbakker

similis = gelijk

similiter = gelijkelijk

simpel = enkel, eenvoudig, slecht

simpliciteit = eenvoudigheid, slechtigheid, eenvoudigheid

simulatie = veinzen, bewimpeling

simuleren = veinzen, bewimpelen, voorwenden

sinceer = oprecht, eenvoudig

sinceriteit = oprechtheid, openhartigheid

sindael = zie sendael

sine = zonder

sine dode hant besoeken = onderzoek instellen omtrent den toestand van een toegevallen erfenis voor de aanvaarding daarvan

sine preavia proclamatione = zonder voorafgaande afroeping

singelmuer = een muur aan den buitensingel van een stad

singulariteit = bijzonderheid, eigenaardigheid, zonderlingheid

singulier = bijzonder, zonderling

sinilis = afgeleefd, door ouderdom

sinister = slinks, vals

sinopel = heraldiek teken, kleur, ook: groen of emaraldgroen genoemd, weergave met schuinsrechtse arcering

sinstag = dinsdag

sinte = de heilige

sinxen = Pinksteren

sippe = een niet scherp begrensde groep van verwante personen, in engere zin de gehele verwantschap van enkele personen

sippenamt = genealogisch bureau

sippenforschung = genealogisch onderzoek

sippenhaft = in arrest, in hechtenis zijn van de familie

sippenlade = familiearchief

sippenschafttafel = sibbetabel, tabel van familieleden

sippenstolz = familietrots

sippenüüberlieferung = familietraditie

sisenaer = sijsmeester

sister = inhoudsmaat voor koren = ca. 49 ltr.

sisteren = in recht stellen, iemand vertonen, ofte doen komen
sitas = zie situs

sitientes venita (ad aquas) = zaterdag voor Pasen

sittardiensis = van Sittard

sittekiste = stoel met er onder een gesloten kist

situ = ter plaatse

situëren = stellen, aanwijzen van plaats, gelegen zijn

situs = gelegen, oorspronkelijke toestand

situs = situatie, stand, gelegenheid, eigenschap eender plaatse

sive = ofwel, anders gezegd

slaaprok = zie beidje, ook: bijtje genoemd

slabbe = zie saloppe

slach = aandeel meestal: een gedeelte van een weg, water of dijk, tot welk onderhoud een college of een persoon verplicht is
slachbosch = kreupelhout, struikgewas, hakhout

slachcleet = kussenovertrek

slachmolen = oliemolen

slachtbeeste = slachtvee

slachturf = baggerturf

slaeckijnghe = vrijlating

slaepclocke = avondklok, gaf het begin van de nacht aan

slaepers messe = mis omstreeks 10 uur 30 voor de middag

slaeplaeckens = beddenlakens

slaeplaken = bedlaken, lijkkleed

slaepstat = slaapplaats

slaepstede = zie slaepstat

slagturven = veen baggeren, de veenlaag onder water werd tot op de kleilaag door slagturven gewonnen

slaper = betaalmiddel, zilveren munt ca. 1500

slaper = de balk waarop het span van het dak rust., ook: een schepenbrief die niet tijdig vertoond is en dus zijn kracht grotendeels verloren heeft

slavine = reismantel

slechtbijl = bijl met korte steel

sleef = pollepel, zowel van hout als metaal

sleepdegen = lange degen

sleepstake = soort eg, houten plank met korte tanden om het land glad te maken

sleescatte = muntrecht

sleg = zie slegge

slegge = grote, houten hamer, inz. voor inslaan van palen gebruikt

sleghel = houten hamer, maar, ook: hendel

sleis = lange stang met greep, om grote vuren en roosters schoon te maken

slemp = slijmerige klei

slenk = ondiepe kom

sleunen = hakken

sleutelraaks = ketting waaraan de vrouwen hun sleutels droegen

sleutelriem = zie sleutelraaks

sleynen = snoeien van takken

sliclant = niet bedijkt land

slief = zie sleef

slincker = linker, aan de ...

slobbe = zie salope

slobhoos = slobberbroek

sloobrade = gebraad van gevulde varkensdarmen

slop = geheime plaats, schuilhoek, doodlopende steeg

slotelare = slotenmaker

slotemakre = zie slotelare

slots = boete

slovaert = rouwmantel, gedragen door de lijkbidder

sloyer = lange smalle doek, als versiering op een hoed gedragen

sluier = sjerp

sluikerijen = smokkelarij

sluipschool = niet erkende school

sluuswael = verdiept en verbreed deel voor de sluis

sluutcorf = korf met deksel (s)

sluutgelt = de geldsom, door de in boeien gesloten (of afzonderlijk opgesloten) gevangenen betaald
om zich levensonderhoud te verschaffen

smaltiende = kleine tiende, een belasting

smedegetouw = smidswerk gereedschap

smedenambagt = smederij

smelthuys = huis met smeltoven

smersnider = spekverkoper

smette (in) = besmet met een besmettelijke ziekte

smitten = smederij, smidsoven

smouttappere = oliehandelaar, meestal in spijsolie

smoutwerc = met boter ingevet wol -weefsel

snaphaen = struikrover, ook: munt met een waarde van ca. 5 stuivers

snaphaenen = soort geweer

snedelinc = kind geboren met een keizerssnede

snees = oppervlakte maat, groot circa 2,5138 ca., in elk deel van het land anders van oppervlak., ook: 1 snees = 20 stuks eieren of vis

snidemaerte = meisje belast met de kruidentuin

snoeisabel = zeis

snoeizeis = zie halve maan

snotveger = barbier

snuijterbak, snuiter = kaarsendover met houder

sober = nuchter, zuinig, spaarzaam, schaars

sobriëteit = nuchterheid, spaarzaamheid

sobrina = nicht van moederszijde

sobrinus = neef van moederszijde

socer = schoonvader

socer magnus = grootvader van de huwelijkspartner

soceri = van de schoonvader

socht = besmettelijke ziekte

societeit geselschap = maatschap, gemeenschap

socrinus = zwager, echtgenoot van zuster

socrus = schoonmoeder

socrus magnus = grootmoeder van de huwelijkspartner

socrus major = overgrootmoeder van de huwelijkspartner

sodalis = kameraad, reisgezel

sodalitas = verbroedering

sodomie = ontucht, ook: zelfbevrediging

soe = hoe

soenboec = boek waarin vermeld is de verzoeningen tussen twee partijen

soenbrief = brief waarin overeenkomst is omschreven

soeur = zuster, non

soeur consanguine = halfzuster van vaderszijde

soevereiniteit = exclusieve bevoegdheid tot uitoefening van publiekrechtelijk gezag

soglam = een bij de koe nog drinkend kalf of lam bij een schaap

soir = namiddag, avond

soirée = zie soir

solaas = troost

solageren = vertroosten

soldanus = soldaat

soldenier = soldaat

solemneel = jaarlijks terugkerend, feestelijk, plechtig, plechtige

solemneele = zie solemneel

solemnele = enkelvoudig

solemnicatio = zie solemnisatie

solemnisatie = trouwplechtigheid

solemniseren = vieren, feestvieren, hoogtijd houden, plechtigen

solemnitatio = zie solemnisatie

solemniteit = hoogtijdviering, feest, plechtig

solemniter = plechtig

solemniteyten = plechtige handelingen

solemnizatum = ingezegend

solicessatio = braakligging

solicitor = procureur, zaakwaarnemer

solidair = gezamenlijk, hoofdelijk

solide = louter, hecht, hard, vast, lichamelijk

soliditeit =  degelijkheid als betaler, louterheid, dichtheid, vastigheid, lichamelijkheid

solis dies = zondag

solitair = solitair, eenzaam

solitis proclamationibus = na de gebruikelijke roepen

sollers = bekwaam

sollicitatie beneerstiging = (dingen naar...), verzoek

sollicitator = verzorger van iemands belangen, van iemands rechtzaak bij de regering

solliciteren beneerstigen = (dingen naar...), verzoeken

solomniteit = verhevenheid

solstitie = zonnestand

solstitium = zonnewende, 24 juni, zonnekeerpunt

solstitium hiemale = winter zonnewende, 25 december

solum = alleen

soluta = alleenstaande vrouw, ongehuwde vrouw

solutie = oplossing, lossing, betaling

solutus = alleenstaande man, ongehuwde man

solvent = betaalbaar, instaat te betalen, geldig, rechtsgeldig

solvere = betalen voldoen

solveren = oplossen, lossen, betalen, verklaren

solvit = hij, zij, hebben betaald

solvyt = zie solvit

sombre = beschaduwt, bedekt, treurig, akelig, droevig

somer = inhoudsmaat voor graan, 1 somer = 1/3 malder, = 2 vat

somerbaen = weg die alleen in de zomer te gebruiken was, niet verharde aarden baan

somma lateris = onder aan een bladzijde de optelling van alle bedragen

sommarie = inhoud, korte samenvatting

sommatie = dagvaarding, gerechtelijke opeising

sommer = zie somer

sommeren = afeisen, afvorderen, uiteisen, opeisen, optellen

sommieren = sommeren, eisen

somtues = zie sumptueus

sonder bespieringe = onbelemmerd, zonder belemmering

sonder erlist = zonder arglist, zonder kwade opzet

sonder oir = zonder nageslacht

sonderen = op de vaste grond zetten, onderzoeken, peilen, uithoren sone = zoon

sonne, bi der sonnen ute ende bi der sonnen in = van zonsopgang tot zonsondergang

sonneabend oculi = zondag voor oculi

sonnendaich = zondag

sonnwende = zonnewende, 24 juni

sont comparus = zijn verschenen

soo = wanneer

soo groot ende cleyn = in afmeting als blijkt

soor = uitgedroogd

sophist = muggenzifter, wijsneus, betweter, haarklover, woord-vitter

sophistiseren = muggenziften, betweterig

soror = zus

soror germana = halfzuster

soror patris = zuster van de vader

soror patruelis = kind van een broer of zus

sorores = de zusters

sororis = van de zusters

sororum = zie sororis

sorteren = uitzonderen

sosius = verbondene

sotorius = zwager

sotternie = klucht, kort toneelspel met grappige inhoud, middeleeuws toneelspel

sottise = dwaasheid, grofheid, zotheid

soude = zou

soude ghelieven = zou willen (geloven)

soulagement = troost, verlichting, opluchting, verzachting

soulageren = vertroosten

soumis = onderdanig, gedwee

souteneren = ondersteunen, staande houden

souterrain = opperhoofd, opperste, oppermachtig

soutvaten = zoutstrooier

souverainiteit = oppermacht, opperhoofdigheid

soverein = exclusieve bevoegdheid tot uitoefening van publiekrechtelijk gezag

spademakere = gereedschapmaker, spadenmaker

spaesvat = wijwatervat

spanninge = dakspanten

sparge(e)ren = verspreiden

spatie = witte ruimte, lege plaats

spatieus = ruim, wijt

specht = Spaanse soldaat

speciaal = zonderling, bijzonder

speciale = procuratie zonderlinge last, met bijzondere opdracht

specialijck = in het bijzonder

specialijk = inzonderheid, bijzonderlijk

specialiteit = bijzonderheid

speciarius = specerijenhandelaar

specie = gedaante, soort, bijzonder

specierente = rente in natura

species = gedaante, soort, gemeen gedaante

specieus = uitzonderlijk, zonderling schoonschijnend, bedrieglijk, misleidend

specificatie = uitzondering, benoeming, uitdrukking, gedaangeving, rekençeel, gesplitst

specifiëren = specificeren, sonderen, uitzonderen

spectakel = schouwspel, beschouwspel

spectateur = aanschouwer

spectatie = opmerking, bespeuring, bespieding, beschouwing

specteren = aanschouwen

specterende sijn = betrekking hebbende op, daarbij behorend

speculatijf = opmerkend, bespiegelend, met onzekere kans op winst

speculator = spion, waker, opmerker, aanschouwer

speculeren = bezinnen, bespeuren, bespieden, beseffen, beschouwen

speek = spaak

speelwort = uitdagende opmerking, scheldwoorden

spekkoper = varkensslager

spelleude = muzikanten

spelonk = aardkuil, grot

spenderen = bekostigen, verspillen, aan te kost hangen

speten = twee steken diep

spica = korenaar

spicarium = graanzolder

spiegaten = kijkgaten in gevelmuren

spijnde = voorraadkast voor etenswaren

spiker = korenschuur

spilside = de vrouwszijde, van moederszijde

spindelmagen = bloedverwante uit de vrouwelijke lijn

spint = inhoudsmaat bij graan, 1 spint = 1/2 schepel = ca 7,2 -8,5 ltr ook: ca 5,4 ltr. en 36,5 ltr., ook:
oppervlakte maat, 1 spint = 1,7 are

spirituel = geestelijk

spiritum Deo reddidit = gaf zijn geest aan God terug

spiritum exhalavit = blies de laatste adem uit

spiritus domini replevit = Pinksteren

spitter = platte schop om roggebrooddeeg los te steken

splenderen = glinsteren

splendeur = klaarheid, glans

splete = deel van een leen d.i. uit een leen gespleten

splettstößer = dakplanken handelaar

spoliatie = beroving, plundering uitplundering, het ter kwader trouw ontrekken van goederen

spoliationes = vernielingen, brandstichtingen, plundering

spolie = storing, roof

spoliëren = beroven, plunderen, verwarring, ontroven

spon = moedermelk, ook: tap, stop

spondboor = gatenboor

sponde = bed, bedstedeplank

spongat = gat in vat voor de spon (stop)

spons = afk. sponsus, sponsalia, aanstaande bruid, verloofde

sponsa = bruid, ook: verloofde

sponsa clandastina = heimelijke huwelijks belofte

sponsa publica = publieke verloving

sponsalia = huwelijk, trouwbeloften, ondertrouw bruidsschat, huwelijksgift

sponsalitium = verloving, ook: huwelijk

sponsari = huwen, trouwen

sponser = doopgetuige, borg

sponser fidei = peetoom. peet, peter

sponsi =  bruid en bruidegom, het bruidspaar

sponsus = bruidegom, ook: verloofde

sponton = zie bartizaan

sporkel = februari

sportularius = korven-, mandenmaker

spoubecskijn = spuwbakje

sprecterende = behorende

sprenkvlees = pekelvlees, gezouten vlees

spuria = onwettige dochter, onecht kind

spurius = onwettig (kind), bastaard, onwettige zoon, onecht kind

spurkel = zie sporkel, ook:februari

sputo sanguinis = door een bloedspuwing

sr = afk. Sieur, (de) heer

ss = . subscripsit, hij heeft dit ondertekend, was getekend

ss.s = afk. susceptores, de doopgetuigen , de doopheffers

sst = afk. subscripsit, heeft hieronder getekend

st. = afk, sunt, heilig

St. Jan mitsomer = feestdag van St. Jan, 24 juni

StA = afk. Staatsarchiv, rijksarchief in Duitsland

StaA = afk. Stadtarchiv, stadsarchief

staak = stam van een familie stamboom, de gezamenlijke afstammelingen van een gemeenschappelijk voorouder, ook: boom, als onderdeel in een erfafscheiding

staand horologie = staande klok

staatboek = legger waarin opgetekend alle bezittingen van een kerk

Staatsarchiv = rijksarchief in Duitsland

stabularis = stalknecht

stadhouder = plaatsvervanger van de vorst in het bestuur van het land, een provincie of een streek

stadsrechten = het recht van een stad om zijn eigen rechtspraak, rechters en (jaar)markten te hebben

Stadtarchiv = stadsarchief

stadthelder = zie stadhouder

stadtsmeijster = stadsgeneesheer

staen tot slitinge van enen = tot het gebied van een rechter behoren

staet van goed = ambtelijke boedelbeschrijving

staetcamere = pronkkamer

staffirmaler = stukadoor

stagnifusor = tinnegieter

staket = paal, staak

stambeer = stamhouder

stammbuch = oorspronkelijk geslachtsregister, later een boek waarin familieleden en (later) vrienden van de eigenaar iets schreven als aandenken

stand = burgerlijke stand, bevolkingsregister, beroep
standkandeler = grote kandelaar die niet verplaatst werd

stannarius = kannen -, tinnegieter

stante pede = zie pedestantelijk

stare ad iura patrie et vicinorum = vallend onder het land- en buurrecht

stat kiste = kast met laden, die tevens als tafel diende; men bewaarde daarin behalve verschillende charters en boeken, ook: het stadszegel en de standaard van maat en gewicht, in de
raadsvergaderingen zaten de kameraars en de stadsklerk daar omheen

statbrief = akte, opgemaakt van een voor het gerecht verrichte handeling en ten bewijze daarvan voorzien van het grote stadszegel

statebode = bode bij de staten

staterarius = wagenmaker

stateren = laten staan, in staat stellen

statieren = vaststellen, verordonneren

statim = terstond, op staan

statt = stad

statue = beeld, stokbeeld

statuëren = instellen, vastzetten

stature = lijfsgroot, lijfstal

status = staat, hoofdzaak

status animarum = staat van de zielen (lijst van parochianen)

statuyten = instellingen, landrechten, stadswetten, keuren

stave = knots, het wapen van de strijders te voet

stedige woen = iemands hoofdverblijf

steekan = inhoudsmaat, bij natte waren. 1 steekan = 1/8 aam = 16 mengel = ca. 18,75 ltr.

steelboerskijn = beurs waarin het gestolen geld opgeborgen werd

steen = gewicht, 1 steen = 8 pond, maar, ook: 6 pond gezien
steen om den hals een zware steen aan een ketting om de hals gehangen als straf o.a. voor laster

steenbickelaar = metselaar, steenbikker

steenbickelere = zie steenbickelaar

steenboete = de levering van een zeker aantal stenen voor den stadsmuur, later vervangen door betaling van de waarde daarvan, ook: een zware steen, door vrouwen, die een of ander
misdrijf gepleegd hadden, volgens rechterlijk vonnis om de stad gedragen

steengelt = zie: sluutgelt

steenkosten = gevangeniskosten

steenpoorte = stenen stadspoort, hierin was vaak de gevangenis voor landlopers en vagebonden

steenput = waterput

steenstuk = oorlogswerktuig, katapult voor grote stenen

steenwaerder = gevangenisbewaarder in de steenpoort (stadstoegangspoort)

steenwech = steenweg

steewyf = stadsvrouw

stekaed stock = steekwapen, b.v sabel, degen

stellmacher = wagenmaker

stemma = stamboom

sterbefälle = sterfgeval, overledenen

sterculium = mestvaal, beerput

stere = inhoudsmaat, 1 stere = 1 m3 los opgestapeld

 

brandhout, double stere = 2 m3

sterfhand = geestelijke liefdadige instelling

sterfhuis = nalatenschap

sterfput = beerput, zinkput voor de privaat

steriliteit = onvruchtbaarheid

sterquilinum = beerput, zinkput voor de privaat

sterre = zie stere

sterzer = landloper

steynmetzer = metselaar

stiefsnaar = vrouw van de stiefzoon

stieg = hoeveelheid, 1 stieg eieren = 20 stuks eieren

stift = klooster

stijffmoeder = stiefmoeder

stijg = zie stieg

stille wacht = personen die de beerputten leegmaakten

stille woche = week voor Pasen

stiller freitag = goede vrijdag

stilletje = kastje met po achterdeurtje op schap

stillevanger = personen die de beerputten leegmaakten

stilo novolabl = aanduiding voor de nieuwe kalenderstijl van 1582

stimulatie = aanporring

stimuleren = voortdrijven, aanporren

stinkroer = geweer

stipael = tot de familie behorend

stipulatie = afspraak, overeenkomst, toezegging

stipuleren = toezeggen, bedingen

stipus = bedelaar

stirpis = van de afstammeling, van de familie

stirps = het geslacht, de familie, erfgenamen

stiven (enen) = bijstaan, handhaven

stockhouder = ambtenaar belast met de wettelijke verkoping van goederen

stockleggensbrief = akte van overdracht van een goed met stoklegging

stocksgewijs = volgens de graad van verwantschap

stoep = ratelwacht, nachtwacht , drinkbeker

stoepschijter = huursoldaat, huurling

stoet = zie: stoot

stoetselaer = steekwapen

stofvarken = handveger, stoffer

stok leggen = in rechte afstand doen van (onroerend) goed en in eigendom overdragen door het neerleggen van een stok als eigendomssymbool

stokbewaarder = cipier

stokwaarder = gevangenisbewaarder

stoolgelden = onzekere inkomsten van een priester bij het verrichten van bepaalde handelingen (dopen, trouwen, begraven)

stoop = inhoudsmaat, bij natte waren. 1 stoop = 2 mengel = ca. 2,4 ltr., bij melk = ca. 0,75 ltr.

stoot = geschil, twist, oploop

storger = marktschreeuwer, ook: zwerver

storting = miskraam

stoter = munt 17e-18e eeuw, gelijk aan 40 penningen

stoven = voetstoof

straetbespieder = rover in het struikgewas of hinderlaag

straetmare = overal bekend gerucht

straetmodder = vuil op straat, ook: vaak van de beerput

stratagema = arglistigheid, loze trek, loosheid (slimheid)

stratarius  =zadelmaker

strijckvat = maatvat voor het afmeten van droge waren

strijcrepe = koord om het laken mee te meten

strikte = gijzeling (in) onder streng arrest

stro = hoeveelheid speciaal voor vis, bekend is 1 stro haring = 500 stuks, 20 stro = 1 last

stroe dack - zie week dack, dak van stro

stroedecker = strodaklegger

stroncken = staken, afgezaagde boom, van een geslacht

stronckgoed = familiebezit

structure = timmerwerk, gebouw

student = leerling, boekoefenaar, schoolgast

studeren = vlijtig, oefenen

studie = leeroefening, vlijt

studieus = naarstig, vlijtig, leerzuchtig

studiosus = student

studoor = oefenkamer

stuferos = zie stuferus

 

stuferus = stuiver, stuivers

stuiver = muntsoort, waarde 1/20 gulden

stuksgewijze (iets) = en detail verkopen

stulta = zie stultus

stultus = beroofd van zijn/haar zinnen, gek, zot

stupenator = badkuipbezitter

stupiditeit = stompheid, domheid, botheid, domme streek

stuprata = ongehuwde zwangere vrouw

stuprum = echtbreuk, overspel, verkrachting

stuprun violentium = verkracht, schofferen

sturte = dun plaatijzer voor harnassen

stylo novo = volgens de nieuwe stijl (kalender na 1582)

stylo veteri = volgens de oude stijl (kalender voor 1582)

suade(e)ren = raden, oefenen

suae coniugis = van zijn (wettige) echtgenote

suasie = aanrader, overreding

suasor = overreder

suatie = afvoer, lozing van (overtollig) water

sub = onder

sub conditione = onder voorwaarde

sub dimissorialibus = met de verlofbrieven van

sub dimissorialibus Reverendus Dominus pastoris sponsi = met de verlofbrieven van eerwaarde heer pastoor van de bruidegom

sub hac condicione = onder deze voorwaarde

sub hac parochia = onder deze parochie

sub juramento = onder eed

sub matricularius = onder koster

sub mediam noctem = omstreeks middernacht

sub meridiem = tegen de middag

sub urbe = buiten de stad

sub vesperam = tegen de avond

subalternatie = ondergeschiktheid

subalterne = onderhorig, ondergeschikte

subalterne regters = die onder een andere hogere rechter staan

subdiveren = onderscheiden

subicieeren = onderwerpen

subijt = zie subyt

subitanea morte = door een plotselinge dood

subitanee = plots, plotseling

subito = plotseling

subito defuncta = plotseling overleden

subject = onderwerp, onderworpen, grondzaak, grond

subjectie = onderwerping, onderworpenheid

subjiciëren = onderwerpen

subjungeren = onderwerpen, ondervoegen

sublev(e)eren = opheffen, opbeuren, optillen

submersus = verdronken

submersus in ...(mosa) = verdronken in de ...(Maas)

submissie = onderworpen, mee akkoord gaan

submißie = onderstelling, verblijf

submitteren = onderstellen, verblijven

suboles = nakomeling

suborn(e)eren = heimelijk opzeggen, uitmaken

suborneren = heimelijk besteken, uitmaken

subrept = steelswijs, ter sluip, in het geheim

subreptie = heimelijke onttrekking

subreptijf = onderkropen

subrideren = meesmuilen, kokermuilen

 

subrogeren = in de plaats van een ander stellen, plaats vullen

subscribtie = ondertekening

subscripsi = ik heb ondertekend

subscripsit = heeft ondertekend

subscriptie = ondertekening

subscriven = ondertekenen

subsecutum matrimonium = is gewettigd door het daarop gevolgd huwelijk

subsequens = (hieronder) volgend

subsidie = onderstand

subsignerant = hebben ondertekend

subsigneren = ondertekenen

subsistentie = onderstandigheid, bestaanlijkheid, het op zich zelf bestaan, levensonderhoud

subsisteren = bijstaan, onderstand doen, helpen

substantie = wezenlijkheid, zelfstandigheid, werkelijkheid, ook: essentie, samenvatting

substantieus = bondig, zelfstandig, op eigen kracht

substituëren = in de plaats stellen, onderstellen, erfstellen (aanwijzing van erfgenamen)

substitutie = in de plaatsstelling, onderstelling, erfmaking (erfstelling over de hand, aanstelling tot

erfgenaam = na de dood van een erfgenaam of vruchtgebruiker)

substituyt = in de plaats gesteld, ondergestelde, plaatsvervanger

substractie = aftrekking

substraheren = aftrekken

subtijl = spitsvinding, scherpzinnig, fijn, snedig

subtiliseren = haarkloven, al te fijn uit pluizen

subtiliteit = spitsvondigheid, scherpzinnigheid

subulcus = varkenshoeder, varkensdrijver

subveniëren = voorkomen, te hulp komen, onderstand doen

subventie = onderstand

subventio = heffing

subversie = omkering

subvirguleren = onderstrepen

subyt = snel, terstond, gezwind

succedeerde = volgde op

succederen = involgen, navolgen, gelukken, in het erfrecht opvolgen, erven

successeur = erfgenaam, nakomeling

succeßie versterffenis = (bij sterven overgaan), navolging, involging (zijn wensen vervullen)

succincte = beknopt

succomberen = verliezen van het proces, veroordeeld worden

succours = hulp

succumbant = verliezende partij

succumberen = onderliggen

succursalis = hulpkerk

sud = zuid
suerde = zwaard

sufferator = hoefsmid

sufficientiem facere = deugdelijk houden

suffisant = genoegzaam

suffisante = voldoende

suffisante cautie jurisdictie = onder deze een voldoende borg binnen deze jurisdictie

suffocatus = gestikt, gewurgd

sui juris = onafhankelijk, mag zonder toestemming ouders trouwen

suis = dat, aan zijn

suite = stoet

sulcke effecte (ten) = met zodanige uitwerking

sulfferpriem = zwavelstok, voorloper van de lucifer

sumittieren = onderwerpen

summa = som, totaal, bedrag

summa gradis = met, in de hoogste graad

summa lateris = bedrag van deze bladzijde

summa summaris = totaal van alle (blad) totalen

summa totalis = totaal bedrag, eindbedrag

summer = zie somer

sumptueus = kostelijk

sunlichten = zonnewende, 24 juni

sunt = zij zijn

sunte (Nicolaes) = sint (Nicolaas)

suo = haar, in bv aan haar filio (zoon)

superabondant = overvloedig

superabondantie = overvloed

superbe = hoogmoedig, trots, hovaardig

superbiteit = hoogmoedigheid, trotsheid

superficie = oppervlak, vlak, vlakte

superflu = overvloedig, overtollig

superintendent = oppervoogd

superioriteit = overheid

superius = hierboven

superscriptie = opschrift

supersede(e)ren = aflaten, nalaten

supersolutien = schriftuur waarbij iemand bewijst, dat zijn partij het bewijs niet voldaan heeft dat hem bij de rechter was opgelegd

superstitie = overtolligheid, bijgeloof, afgeloof, wangeloof, waangelovig

superstitieus = bijgelovig

suppediteren = toereiken

suppi evil = trad op in plaats van

supplement = suppletie, vulling

suppleren = vullen, vervullen

suppleverunt = die bij hun afwezigheid vervangen werden door

suppliant = indiener van een verzoek of request (rekest)

supplianten = indieners van een verzoek of request (rekest), smekelingen, verzoekers

supplicatie = smeking, smeekschrift, ootmoedig verzoek, verzoekschrift, smeekschrift

suppliceren = smeken, te voet vallen (neer knielen?)

supplicie = straf, lijfstraf

supponeren = veronderstellen

suppoost = ondergestelde, onderhorig, bediende van een magistraat

support = steun, stut

supportare = overdragen

supporteren = verdragen, onderstutten, onderschragen

supposeren = ondersteken, onderstellen, uitmaken, toestellen, versieren

suppositie = uitmaken, onderstelling

suppreßie = verdrukking, onderdrukking

supprimeren = verdrukken, onderdrukken, onderhouden, dempen

supra octavas = na afloop van de 8 dagen

supradictus = bovengenoemd

surceance = schorsing, opschorting

surceren (iet) =  opschorten, uitstellen

surcheren = schorten, opschorten

surcket = overkleed

surdaster = hard horend

surdus = doof

surdus et mutus = doofstom

surplus = overschot

surreptie aftroning = (door mooi praten verkrijgen), weglokken, ontfutseling

surrogatie = in de plaats stelling

surrogeren = in de plaats stellen

survivantie = overleving, toezegging om naar iemands dood in zijn ambt, of officie te komen, of te blijven

sus = afk. suceptor, suceptrix, doopheffer, peter en meter

susc = afk. susceperunt, zij namen de zorg op zich, wij hebben ten doop gehouden, hij/ zij verhief ten doop

susceperunt = zij namen de zorg op zich, wij hebben ten doop gehouden, hebben ten doop gehouden

suscepit = beschermer, Peter of Meter bij doop

suscepto prius baptismate ab obstetrice =  na eerst het doopsel ontvangen te hebben van de vroedvrouw

susceptor = doopheffer, peter

susceptores erant = de doopgetuigen waren

susceptores fuerunt = de doopgetuigen waren

susceptorum = van de doopgetuigen

susceptrix = doopheffer, meter

suscipi = gedoopt worden

suscipientes = doopgetuigen

suscipientibus = met als doopgetuigen

suscipientibus eum de sacro funte = die zij opnamen van de H. Doopvont

suscipio = ik ben doopgetuige

susciteren = opwekken

susdit = bovengenoemd, voornoemd

suspect = verdacht

suspect allegeert = als verdachte aangemerkt

suspect de fuga = van voorvluchtigheid verdacht

suspecteren = verdenken, nadenken, achterdenken

suspenderen = opschorten, afstellen

suspensie, suspicie = achterdocht, argwaan, nadenken, achterdenken, vermoeden, verdenking

sustentatie = onderhoud

sustineeren = beweren, staande houden

sustineren = staande houden, drijven

sustinue = staande houding, drijving, gevoelen, bewering

sutor = schoenmaker

suum = zijn, haar, hun

suus = zijn, haar, hun

suwe = sloot, gracht, afwatering

suyckerdose = suikerdoos

suyker stroyers = suiker strooipotjes

swaartvager = wapensmid, die steek- en slagwapens smeed

swaelyck = zeer zwaar

swaertveger = zie swaartvager

swager = ieder door een huwelijk vermaagschapt, manspersoon

swagerse = ieder door een huwelijk vermaagschapt, vrouwspersoon

swanger = zwanger

swaricheyt = probleem, last

swart = zwart

swart van swaerde = onbegroeid, maar weinig begroeid, (letterlijk met zwarte aardkleur)

sweer = schoonvader

sweeren = zweren, bij de rechtbank

swegersse = schoonzuster

swegher = schoonmoeder

swehir = zwager

swelen = omkeren van gemaaid gras

swere = zie sweer

sweren = een eed afleggen

swerre = zie sweeren

swertside =  de mannelijke zijde

sweserik = zwezerik

swetland = grensland

swetnoot = buren met de zelfde erfafscheiding

swieher = schoonvader

swinre = varkenshoeder

Swoll = Zwolle

sx = afk. sexe, geslacht

sychte = zeis

sydehaudentheyd = bepaling in een huwelijkscontract waarbij de in het huwelijk ingebrachte goederen na de dood teruggaan naar de familie waarvan ze afkomstig waren

sylveren = zilveren

synagoge = school, vergaarplaats

synode = kerken landraad, kerkelijke vergadering