Het monument op de dijk in Moddergat herinnert aan één van de dodelijkste vissersrampen uit de geschiedenis van Nederland. In de nacht van 5 op 6 maart 1883 kwamen hier 121 vissers om door dezelfde storm. 83 vissers kwamen uit het dorp Moddergat 

Aan het einde van de 19e eeuw was Moddergat een klein en rustig Fries vissersdorpje. Inwoners van Moddergat leefden destijds van de visvangst. Om zelf te eten, maar natuurlijk ook voor de handel. Ze hadden geen eigen haven, maar gingen er met goed weer toch dagelijks op uit om vis te vangen.

Aangezien mensen leefden van de visserij, was het belangrijk dat ze de voorraden goed op orde hadden. Vanwege de winter waarin niet goed gevist kan worden, raakten de kelders leeg. Werk aan de winkel dus. De weersvoorspellingen, voor zover je die in die tijd kan doen, waren goed genoeg. Het was al dagen mooi voorjaarsweer, dus ja, waarom niet?

Er werd dus besloten om uit te varen met z’n allen. Bijna alle mannen van het dorp voeren uit met hun vissersboot. Zonder haven was dat natuurlijk al een kleine uitdaging. En dan heb je ook nog de Waddenzee, die droogvalt. Wanneer je iets te laat was, moest je een uur lopen naar je boot, over de modderige bodem van de Waddenzee. Was je op tijd, dan kon je met een roeiboot of lichte zeilpraam naar je boot varen.

De hele zomer lang visten de Moddergatters op zee, boven Schiermonnikoog en Ameland, hun vaste stek. Maximaal 24 uur, ze moesten natuurlijk rekening blijven houden met de waterstand van de Waddenzee. Bij eb voeren ze uit, tussen Ameland en Schiermonnikoog door, richting de Noordzee. In de winter dus niet, dan was het tijd voor onderhoud aan de boten om er weer een nieuw seizoen tegenaan te kunnen.

En als dat nieuwe seizoen aanbrak, gingen de vissers naar een speciale stek boven het Duitse waddeneiland Borkum. Een soort jaarlijkse traditie. In dat gebied zwemt op dat moment veel schol, een vis die goed te vangen is en waar ze aardig mee konden verdienen. Ze bleven dan ook zo’n drie weken aan één stuk weg van huis. De boten waren hier niet echt goed tegen bestand, zo lang op zee, maar ja, het geld lonkte. Die risico’s namen ze dus maar voor lief.

Zo ook op 5 maart 1883. De winter loopt op zijn einde en de vissers beginnen zich voor te bereiden. Het is al dagenlang mooi weer, maar ja, wel pas februari. Eigenlijk veel te vroeg om eropuit te trekken. De dagen zijn te kort en je kunt nog niet goed genoeg op het weer vertrouwen. Maar ja, dit mooie weer zorgt wel voor onrust in het dorp. Hoe eerder ze kunnen gaan vissen, hoe eerder de voorraden weer aangevuld kunnen worden én er dus inkomsten gaan komen. Dat is mooi meegenomen. Daarnaast gaat het gerucht dat er boven Borkum een graanschip verloren is gegaan. Het ultieme lokaas voor heel veel vissen! Niet alle vissers zijn het ermee eens trouwens, er worden vergaderingen georganiseerd en flinke discussies gevoerd. Het zou te gevaarlijk zijn, het weer zou té onvoorspelbaar zijn, maar zo vroeg in het jaar al flink wat vis vangen zou veel geld opleveren waar ze de rest van het jaar van kunnen profiteren. 

En toch wordt die beslissing gemaakt op zondag 4 maart 1883. De vissers gaan, in het midden van de nacht. Eerst met kleine roeibootjes naar hun vissersboten, om vervolgens hun vaste jaarlijkse route naar de visgronden boven Borkum te varen. 22 Moddergatse vissersboten.

Het is maandagochtend en het weer is prima op zee. Maar tijdens de tocht richting Borkum is aan wal het nieuws gekomen dat het weer flink zou gaan omslaan. In de loop van de dag wordt het voor de vissers op zee dus ook pas duidelijk dat het weer niet precies was wat ze ervan verwachtten. Ze vissen wel de hele dag, maar de vangst is niet bijzonder goed. Tegen 7 uur ‘s avonds blijkt de voorspelling van het slechte weer uit te komen. Er komen bijna donkerzwarte wolken op de vissersvloot af. Al snel steekt de wind op, inclusief hagel en sneeuw. Tot zover nog geen probleem. Enkele vissers besluiten toch terug te varen naar Moddergat, maar de rest blijft wachten. Ze hebben wel vaker een storm doorstaan.

Maar al snel blijkt dat dit geen normale storm is. De wind blijft aantrekken en gaat van hard naar stormachtig. Het water wordt onstuimig, varen wordt lastig. De schippers die zijn gebleven, besluiten ook om terug te gaan naar huis. Het is te gevaarlijk aan het worden. Zeilen in de wind, koers naar Schiermonnikoog. De wind blijft maar toenemen en de boten raken onbestuurbaar. De hele nacht lang dobberen ze als speelbal van de wind op zee, wachtend tot de storm gaat liggen.

6 maart 1883. Het wordt licht. Na een snelle telling blijkt dat alle boten de nacht hebben overleefd. Gelukkig maar. De wind is helaas niet gaan liggen. Sterker nog, hij verandert van richting. En dat is slecht nieuws voor de vissers. Golven die de ene kant op gaan, botsen nu op golven die de andere kant al opgeduwd worden door de wind. Dit zorgt voor nieuwe golven van soms wel 20 meter hoog. En daar zijn de niet-zo-zeewaardige Moddergatse vissersboten niet tegen bestand. Eén schip slaat om en verdwijnt in de zee. De hele bemanning verdrinkt. Later die ochtend wordt de zee nog wilder en de golven nemen een tweede schip met zich mee, inclusief de bemanning.

De paniek slaat toe, de zee wordt steeds heftiger. Meerdere boten worden meegesleurd de diepte in. Een drietal boten weet te ontsnappen en verder te varen. Ze weten dat ze veiliger zijn in de luwte van de Waddeneilanden. Hiervoor moeten ze alleen nog door het zeegat tussen Ameland en Schiermonnikoog, het Wierumer gat. Het probleem hier is dat de golven van de Noordzee daar ook tussendoor moeten. Die botsen op een ondieper wordende bodem, waardoor de golven als het ware worden pootje gehaakt. Dit noem je een grondzee. De Noordelijke wind duwt de drie bootjes richting het zeegat, dus veel andere opties hebben ze niet. Maar één van de drie bootjes overleeft het geweld.

Aan de andere kant van de Engelsmanplaat ligt het Friese Gat, waardoor drie andere boten zich in tijdelijke veiligheid weten te brengen. Een vierde boot komt via het Amelander Gat zo goed als veilig aan op de Waddenzee. Maar van al deze veilige boten is ook na een tijdje niets meer te horen. Ze zijn waarschijnlijk ook meegenomen door de zee. Rond half 3 in de middag kapseist de laatste nog varende boot met de haven in zicht. De twee opvarenden weten zich levend te houden in een luchtbel. Zo’n 24 uur later worden zij bevrijd uit hun boot. De ene blijkt al te zijn overleden, de ander overleeft de ramp ternauwernood. Als enige.

In de weken na de ramp, spoelen de wrakstukken van de boten aan. Op drie boten na, die zijn tot nu toe nooit gevonden. Niet alleen Moddergat kende slachtoffers, ook vissers van Urk, Zoutkamp en Nieuwediep. De storm was zo groot, dat zelfs voor de Engelse kust schepen zijn vergaan.

17 boten en 83 Moddergatse mannen verloren het leven tijdens de storm. Eén visser overleefde het wonder boven wonder. Sommige families waren in één klap ál hun mannen kwijt. Daarnaast was het nog steeds begin maart, zonder visvoorraad. De vrouwen van de overleden mannen droegen de rest van hun leven alleen nog maar zwarte kleding.

 

Ter nagedachtenis aan deze enorme ramp is dit monument geplaatst. Alle 83 namen van de overledenen staan erop. Op de zuil staat: Als de dood het schip bedreigt, dan is er geen ontkomen. O water, o onzeker element! De zee heeft gegeven, de zee heeft genomen. De ramp van Moddergat.

Alfabetisch

Voornaam -achternaam - geb. datum - datum overlijden - zoon van

B

Douwe Jellesz. Basteleur 30-09-1818 06-03-1883 64 Visser z.v.Jelle Gooijtzensz.Basteleur en Martje Kl.Groen 
Gooitzen Jansz. Basteleur 29-07-1816 06-03-1883 66 Vries z.v.Jan Gooitzensz.Basteleur & Trientje G.Hoekstra 
Jan Gooitzens Basteleur 18-03-1849 06-03-1883 33 Vanger z.v.Gooitzen Jansz.Basteleur-Jantje Doede de Vries 
Minne Gooitsensz. Basteleur 21-11-1841 06-03-1883 41 Jong z.v.Gooitzen J.Basteleur en Wilhelmina M.Zeilinga 
Sjolle Gooitzensz. Basteleur 20-10-1844 06-03-1883 38 Zeilinga z.v.Gooitzen J.Basteleur en Wilhelmina M.Zeilinga 
Haye Durksz. de Boer 25-09-1811 06-03-1883 71 Visser z.v.Durk Thijssensz.de Boer en Reinou Lykeles 
Taede Jansz. Botstra 25-04-1852 06-03-1883 30 z.v.Jan Taedesz.Botstra en Martje Eelzes Visser 
Auke Martensz. Buurmans 11-12-1823 06-03-1883 59 Vries z.v.Marten Sijtzesz.Buurmans-Trijntje Klazes Visse 
Einte Aukesz. Buurmans 12-01-1858 06-03-1883 25 z.v.Auke Martensz.Buurmans- Eelkje Eintes de Vries 
Jan Jansz. Buurmans 30-10-1857 06-03-1883 25 z.v.Jan Jansz.Buurmans en Sjoerdtje Martens Post 
Jan Jansz. Buurmans 30-07-1830 06-03-1883 52 Post z.v.Jan Sijtzesz.Buurmans- Heiltje Doekes van Dijk 
Klaas Aukesz. Buurmans 25-01-1854 06-03-1883 29 z.v.Auke Martensz.Buurmans- Eelkje Eintes de Vries 

D

Minne Thijnsz. Dubblinga 09-11-1861 06-03-1883 21 z.v.Thijn Liviusz.Dublinga en Wijtske M.Zeilinga

G

Bote Foppesz. Groen 15-02-1833 06-03-1883 50 Post z.v.Foppe Botesz.Groen en Jantje Tjeerds Wieringa 
Bote Hillesz. Groen 22-08-1839 06-03-1883 43 Visser z.v.Hille Botesz.Groen en Rigtje Sapes v.d.Zee 
Hille Botesz. Groen 21-04-1869 07-03-1883 13 z.v.Bote Hillesz.Groen en Jantje Douwes Visser 
Tjeerd Sytzesz. Groen 24-02-1863 06-03-1883 20 z.v.Sijtze Foppesz.Groen en Jeltje Douwes Douma 

H

Andries Douwesz. de Haan 29-08-1860 06-03-1883 22 z.v.Douwe Jacobsz.de Haan-Trijntje Andries Botstra 
Douwe Jacobsz. de Haan 22-08-1831 06-03-1883 51 Botstra z.v.Jacob Gerlofsz.de Haan en Trijntje Tj.Wieringa 
Hille Cornelisz. de Haan 22-05-1870 06-03-1883 12 z.v.Kornelis Jacobsz.de Haan- Leentje Hilles Groen 
Jacob Douwesz. de Haan 13-05-1858 06-03-1883 24 z.v.Douwe Jacobsz.de Haan-Trijntje Andries Botstra 
Kornelis Jacobsz. de Haan 31-01-1835 06-03-1883 48 Groen z.v.Jacob Gerlofsz.de Haan en Trijntje Tj.Wieringa 

J

Age Nuttusz. de Jong 21-03-1856 06-03-1883 26 Zeilinga z.v.Nutte Agesz.de Jong en Riemke Gooitzes Botstra
Sytse Jansz. Jongeling 11-04-1844 06-03-1883 38 Post z.v.Jan Jansz.Jongeling & Hittje Jans Buurmans 

K

Aatze Lieuwesz. Koudenburg 17-06-1817 06-03-1883 65 Visser z.v.Lieuwe Aatzesz.Koudenburg en Afke G.Hoekstra 
Bote Lieuwesz. Koudenburg 24-11-1826 06-03-1883 56 Schregardus z.v.Lieuwe Aatzesz.Koudenburg en Afke G.Hoekstra 
Jacob Aatzesz. Koudenburg 22-02-1862 06-03-1883 21 z.v.Aatze Lieuwesz.Koudenburg en Liskje H.Dijkstra 
Lieuwe Aatzesz. Koudenburg 08-11-1858 06-03-1883 24 Visser z.v.Aatze L.Koudenberg en Liskje Haaijes Dijkstra
Monte Lieuwesz. Koudenburg 09-08-1819 06-03-1883 63 Aalsma z.v.Lieuwe Aatzesz.Koudenburg en Afke G.Hoekstra 

L

Marten Frederiksz. Lei 14-11-1850 06-03-1883 32 z.v.Fredrik Martensz.Leij en Tijtje Tietes Visser 
Marten Gerbensz. Lei 04-06-1852 06-03-1883 30 z.v.Gerben Montesz.Lei en Froukje Sjoerds de Vries
Monte Pietersz. van der Lei 11-10-1853 06-03-1883 29 z.v.Pieter Montesz.van der Lei en Liskje Jans Post
Tiete Frederiksz. Lei 30-07-1852 06-03-1883 30 Visser z.v.Frederik Martensz.Leij en Tijtje Tietes Visser 
Frederik Martensz. Leij 11-10-1818 06-03-1883 64 Visser z.v.Marten Gerbensz.Leij en Jeltje Fr,Schregardus 

M

Riemeren Willemsz. Mans 11-11-1820 06-03-1883 62 Vries z.v.Willem Riemerensz.Mans & Gooijke J.Meindertsma 
Willem Riemerensz. Mans 02-09-1850 06-03-1883 32 Visser z.v.Riemeren Willemsz.Mans en Baukje Sj.de Vries 

P

Hendrik Jansz. Pilat 28-06-1821 06-03-1883 61 Mans z.v.Jan Beerendsz.Pilat en Antje Teunis Tamsma 
Jan Hendriksz. Pilat 04-10-1851 06-03-1883 31 Dubblinga z.v.Hendrik Jans Pilat en Eelkje Willems Mans 
Willem Hendriksz. Pilat 04-05-1853 06-03-1883 29 Groen z.v.Hendrik Jans Pilat en Eelkje Willems Mans 
Aant Tietesz. Post 28-10-1868 06-03-1883 14 z.v.Tietes Wealtjes Post & Trijntje Thomas Fokkens 
Frederik Wealtjesz. Post 26-07-1849 06-03-1883 33 Vries z.v.Wealtje Kornelisz.Post en Eelkje Fred. Zoutsma 
Gerlof Aantsz. Post 28-10-1843 06-03-1883 39 Jansma z.v.Aant Kornelisz.Post en Frederikje G.de Haan 
Kornelis Aantsz. Post 28-10-1843 06-03-1883 39 Schregardus z.v.Aant Kornelisz.Post en Frederikje G.de Haan 
Kornelis Wealtjesz. Post 08-04-1836 06-03-1883 46 Visser z.v.Wealtje Kornelisz.Post en Eelkje Fred. Zoutsma 
Thomas Fokke Tietesz. Post 05-07-1862 06-03-1883 20 z.v.Tietes Wealtjes Post & Trijntje Thomas Fokkens 
Tiete Wealtjesz. Post 06-04-1819 06-03-1883 63 Fokkens z.v.Wealtjes Aarns Post en Sijke Foppens Hoekstra 

S

Eelze Tjerksz. Schregardus 29-04-1830 06-03-1883 52 Visser z.v.Tjerk Frederiksz.Schregardus - Jantje P.Visser 
Tjerk Eelzesz. Schregardus 30-10-1857 06-03-1883 25 Visser z.v.Eelze Tjerksz.Schregardus en Gooike S.Visser 
Fopke Foppesz. Steensma 29-12-1833 06-03-1883 49 Meindersma z.v.Fopke Gerlandsz.Steensma en Lijsbeth J.Koene 

V

Abe Christiaansz. Visser 23-09-1854 06-03-1883 28 Wieringa z.v.Christiaan Abbesz.Visser- Gepke Jelle Hiemstra 
Bote Sipkesz. Visser 05-03-1832 06-03-1883 51 Visser z.v.Sipke Jansz.Visser en Aaltje Korn.de Jong 
Douwe Jitzesz. Visser 09-02-1842 06-03-1883 41 Visser z.v.Jitze Douwesz.Visser en Tjetske Klazes Visser 
Douwe Tietesz. Visser 25-01-1837 06-03-1883 46 Visser z.v.Tiete Aukesz.Visser enTietje Hendriks Visser 
Folkert Pietersz. Visser 27-06-1851 06-03-1883 31 z.v.Pieter Folkertsz.Visser-Tijlke Klazes de Vries
Folkert Wytzesz. Visser 07-12-1856 06-03-1883 26 z.v.Wytze Folkertsz.Visser en Antje Eelzes Visser 
Gerben Eelzesz. Visser 20-10-1820 06-03-1883 62 Jansma z.v.Eelze Teakesz.Visser en Antje Gerbens v.d.Leij 
Hendrik Pietersz. Visser 23-02-1849 06-03-1883 34 z.v.Pieter Eelzesz.Visser en Sibbeltje J.v.d.Ploeg 
Jan Folkertsz. Visser 19-01-1835 06-03-1883 48 Post z.v.Folkert Pietersz.Visser en Antje Wytzes Visser 
Jan Hendriksz. Visser 28-10-1859 06-03-1883 23 z.v.Hendrik Joh.Visser en Klaaske Jelles Basteleur 
Jan Kornelisz. Visser 07-11-1857 06-03-1883 25 z.v.Kornelis Eelzesz.Visser & Janke Jans Basteleur 
Jasper Pietersz. Visser 13-08-1853 06-03-1883 29 Post z.v.Pieter Eelzesz.Visser en Sibbeltje J.v.d.Ploeg 
Jelle Hendriksz. Visser 04-09-1850 06-06-1883 32 Zee z.v.Hendrik Joh.Visser en Klaaske Jelles Basteleur 
Jitze Pietersz. Visser 19-09-1857 06-03-1883 25 z.v.Pieter Folkertsz.Visser-Maaike Jitzes Dijkstra 
Johannes Hendriksz. Visser 1854 06-03-1883 28 z.v.Hendrik Joh.Visser en Klaaske Jelles Basteleur 
Klaas Jitzesz. Visser 29-11-1839 06-03-1883 43 Visser z.v.Jitze Douwesz.Visser en Tjetske Klazes Visser
Klaas Teakesz. Visser 24-01-1859 06-03-1883 24 z.v.Teake Montesz.Visser en Jeltje Klazes Groen 
Kornelis Eelsesz. Visser 21-06-1825 06-03-1883 57 Basteleur z.v.Eelse Teakesz.Visser en Bontje Gerbens Lei 
Kornelis Sipkesz. Visser 18-04-1821 06-03-1883 61 Vries z.v.Sipke Jansz.Visser en Aaltje Korn.de Jong 
Monte Teakesz. Visser 12-11-1861 06-03-1883 21 z.v.Teake Montesz.Visser en Jeltje Klazes Groen 
Taeke Montesz. Visser 26-10-1832 06-03-1883 50 Groen z.v.Monte Taekesz.Visser en Trijntje Haijes Visser 
Taeke Pietersz. Visser 27-03-1858 06-03-1883 24 Visser z.v.Pieter Eelzesz.Visser en Sibbeltje J.v.d.Ploeg 
Willem Tietesz. Visser 01-03-1831 06-03-1883 52 Meindersma z.v.Tiete Aukesz.Visser - Tietje Hendriks Dijkstra 
Wytze Folkertsz. Visser 03-07-1824 06-03-1883 58 Visser z.v.Folkert Pietersz.Visser en Antje Wytzes Visser 
Auke Wytzesz. de Vries 02-05-1844 06-03-1883 38 Visser z.v.Wytske Aukesz.de Vries-Jelske Pieters Dijkstra 
Jan Wytzesz. de Vries 10-04-1856 06-03-1883 26 z.v.Wytze Aukesz.de Vries- Jelske Pieters Dijkstra 
Joeke Doekesz. de Vries 18-10-1837 06-03-1883 45 Visser z.v.Doeke Doedesz.de Vries-Trijntje Joekes v.d.Net 
Pieter Wytzesz. de Vries 12-01-1839 06-03-1844 5 z.v.Wytske Aukesz.de Vries-Jelske Pieters Dijkstra 
Sybren Doekesz. de Vries 13-10-1857 06-03-1883 25 z.v.Doeke Doedesz.de Vries-Trijntje Joekes v.d.Net