Klompen en klompenmakers

De namen van historische klompenmakers worden zelden vastgelegd omdat het vaak een lokaal en seizoensgebonden ambacht was, waarbij boeren in de winter hun eigen klompen maakten.

Klompenmakers Overijssel

Plaatsen waar ooit klompenmakers of klompenmakerijen waren gevestigd:

Almelo

Almelo-Ambt

Ancum‧Dalfsen

Anerveen‧Gramsbergen

Avereest

Barsbeek‧Vollenhove

Bathmen

Beuningen‧Losser

Boekelo‧Lonneker

Borne

Dalfsen

de Leeuwte‧Vollenhove

Delden, Stad

Den Ham

Denekamp

Devent

Gerrit VISSCHER ‧ Gramsbergen ca.1861-1940 15 april Deventer ‧ zv. KOENDERINK
Yntze HOEKSTRA ‧ Mildam ca.1892-1942 dec-17 Deventer ‧ zv. KALSBEK en KOERS
Johannes VEENHUIS ‧ Raalte ca.1885-1938 nov-26 Deventer ‧ zv. OLDEMAAT en SLOOTMAN
Gerrit BROEKHUIS ‧ Epe c. 1880-1938 jun-04 Deventer ‧ zv. van de VLEKKERT en BROEKHUIS
Johannes Martinus BEEKMAN ‧ Voorst 72jr. ‧ 08-03-1937 Deventer ‧ zv BLOEM
Evert Jan BOSCH ‧ Raalte 46jr. ‧ 19-12-1936 Deventer ‧ zv. ROELOFS
Jacob JANSEN ‧ Voorst 75jr. ‧ 04-02-1933 Deventer ‧ zv. STEINFERT en ROETERT ‧
Hendrikus ELLENBROEK ‧ Epe 59jr. ‧ 27-03-1932 Deventer ‧ zv. van BEEK en
Gerhardus Wilhelmus TIMMERMANS ‧ Voorst 64jr. ‧ 02-09-1927 Deventer ‧ zv. KEIZER en GANZEVLES
Hubertus BOURGONJE ‧ Epe 87jr. ‧ 19-04-1927 Deventer ‧ zv. WIERIKS en PIERAAR
Hendrik FÖRCH ‧ Deventer 26jr. ‧ 08-06-1926 Deventer ‧ zv. de GRAAF en
Gerrit Jan STEVENS ‧ Voorst 70jr. ‧ 04-08-1923 Deventer ‧ zv. MARTENS en van DIJK ‧ & KRUITBOSCH ‧
Teunis Herman JACOBS ‧ Olst 39jr. ‧ 01-03-1921 Deventer ‧ zv. WENSINK en ROETERD
Derk Jan HULSBERGEN ‧ Olst 60jr. ‧ 01-10-1920 Deventer ‧ zv. WILLEMS en OVERBOSCH
Hendrik in 't WOLD ‧ Wierden 39jr. ‧ 19-06-1919 Deventer ‧ zv. HAGEDOORN en SCHUITMAKER ‧
Albert ALBERS ‧Olst 67jr. ‧ 06-07-1918 Deventer ‧ zv. van OLST en BOS
Johannes Martinus TIMMERMANS ‧ Voorst 43jr. ‧ 04-10-1918 Deventer ‧ DEMMERS en BOUWMEESTER
Hendrikus Theodorus MÖLDER ‧ Diepenveen 60jr. ‧ 22-05-1917 Deventer ‧ zv. MUURS en
Johannes MÖLDER ‧ Diepenveen 73jr. ‧ 04-10-1914 Deventer ‧ zv. MEURS en OOSTENDORP
Derk Willem KUTTERINK ‧ Voorst 40jr. ‧ 08-12-1911 Deventer ‧ zv. RUTGERS en VERSTEEGE
Peter van 't SPIJKER ‧ Voorst 64jr. ‧ 27-08-1909 Deventer ‧ zv. ALBERTS en BRAMER
Theodorus BEUWER ‧ Voorst 38jr. ‧ 18-06-1909 Deventer ‧ zv. STREPPEL en
Gradus GERRITSEN ‧ Diepenveen 70jr. ‧ 23-12-1908 Deventer ‧ zv. ASSINK en ROEFSTRA
Johannes BERENSCHOT ‧ Voorst 59jr. ‧ 26-08-1905 Deventer ‧ zv. BEUWER en JANSEN
Derkje BRUGGEMAN ‧ Wijhe 72jr. ‧ 24-07-1905 Deventer ‧ zv. KLOMPENMAKER en BRAAKHEKKE
Johannes Bernardus Antonius LEENEMAN ‧ Renkum 52jr. ‧ 17-02-1943 Deventer ‧ zv. WIGGERMAN en JANSEN ‧woont Diepenveen
Egbert EKKEL ‧ Den Ham 56jr. ‧ Deventer 10-01-1943 ‧ zv. Marten E. & Gerritdina KLOMPENMAKER en EGBERS en HEUTEN ‧

Enschede

Enter

Vanaf de middeleeuwen werden overal in Europa klompen (ook wel hollebloc, hoosblok of holsblok genoemd) gemaakt. Het was het algemene schoeisel voor de armen. Nederland had zeker geen klompenmonopolie. Zo kende het Belgische Land van Waas in de 17de eeuw ook klompenmakerijen of "blokstallen". In Enter was het klompenmaken een typische vorm van huisnijverheid. Al in de 17de eeuwse markeboeken wordt geklaagd over het clandestien kappen van wilgen en populieren. De uitoefening van het ambacht vond plaats in boerderijen en schuren. In 1795 waren er 23 gezinshoofden met klompenmaker als hoofdberoep. Sommige namen leven nog steeds voort in Enter: Pluimers, Otten, Reierink, Wolters, Es(z)endam. Een baas met knecht produceerde al gauw tien paar klompen per dag. Voor heel Enter kwam dat op een jaarproductie van circa 40.000 paar. Enterse zompenschippers, die wekelijks naar Zwolle, Kampen en Deventer voeren, zette de klompen af. Die combinatie hield zo'n honderd jaar stand. Het aantal klompenmakers groeide tot zo'n 40 bazen met 30 knechten omstreeks 1892. Aan het einde van de 19de eeuw braken economisch barre tijden aan voor Enter. De schipperij ging hard achteruit door de aanleg van verharde wegen en spoorlijnen; de huisweverij verloor het van de mechanisatie in de textielindustrie; en de landbouw leed onder goedkope graanimporten. Veel Enternaren moesten omzien naar andere inkomsten. De klompenmakerij bood (tijdelijk) uitkomst. In 1910 waren er ruim 200 bedrijfjes waarin 300 klompenmakers werkten met een jaarproductie van circa 300.000 klompen. Dat was maar 4% van de Nederlandse jaarproduktie, maar toch kreeg Enter de reputatie van "klompendorp" vooral door de concentratie van de klompenmakers in èèn dorp. Het dorp veranderde van schippersdorp in klompenmakersdorp, mede dankzij de aanleg van het lokaalspoorlijntje. Maar het bleef armoe troef. Omstreeks 1890 verdiende een textielarbeider f 6,50 tot f 10,50, maar een klompenmaker niet meer dan f4,‒ per week. De Eerste en Tweede Wereldoorlog zorgden voor tijdelijke hoogconjuncturen, maar door toenemende welvaart, goedkope Belgische importen, toenemende mechanisering, dalende lonen in de crisisjaren en afnemende vraag, daalde vooral na 1945 het aantal klompenmakerbedrijven snel. In 1956 waren er nog twaalf die werk boden aan circa 100 mensen.
De wilgenklompen van klompenmakerij gebr. Nijhof In het jaar 1915 werd Jan Nijhof geboren de vader van Gerard en Jan. Jan ging de klompen die vader Hendrikus maakte verhandelen. Zo ging Jan als kind van nog geen 12 jaar op pad met een houten kruiwagen naar Rijssen, later ging hij met de transportfiets. Van de Raalter es, Tubberger es tot in Diepenheim ging hij alle boeren langs. Als het even niet lukte gaf hij niet snel de moed op en uiteindelijk werd alles wel verkocht. Toen Gerard van de lagere school kwam was het de bedoeling dat hij verder leerde, maar na zijn mavo diploma gehaald te hebben, zei hij het leren vaarwel. Broer Jan ging naar de ambachtsschool om daarna aan het werk te gaan bij een metaalbedrijf in Goor. Gerard kon niet direct werk krijgen. Maar de storm van 13 november 1972 bracht daar verandering in, het was een hevige storm die woedde over Ierland, Groot-Britannië, Frankrijk, Nederland, België, Duitsland, Polen en Denemarken. De storm ontwortelde vijf miljoen bomen. Daardoor kwam Gerard via een loonwerker bij de toenmalige Heidemaatschappij aan het werk ook wel de Heidemij genoemd. Zo leerde hij veel over de verschillende bomen en soorten hout, dit kon hij later in zijn ambacht goed gebruiken. Van zijn 18e tot 21e heeft hij bij de buurman gewerkt, “Bakkerjan” of wel klompenmakerij Schuitemaker. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en Gerard en Jan besloten samen een klompenmakerij te beginnen. Vader Jan kocht in die tijd de klompen bij verschillende klompenmakers zo kwam hij ook bij Dieks Getkate, of wel “Foeterdieks”, hij hoorde dat Dieks er mee zou stoppen. De machines voor het klompen maken werden overgenomen en het bestemmingsplan werd aangepast. In vroegere jaren stond op deze plek ook al een klompenmakerij, Braamhaar. n het begin hadden Gerard en Jan de juiste mensen om zich heen, waar ze nog steeds heel dankbaar voor zijn. Dieks Getkate was altijd bereid te adviseren en te helpen. Tevens namen ze een vaste klant over, de gebroeders Wietzes, echte ambachtslieden, Eiso en Egbert uit Eelde Paterswoude. Eiso overleed op het moment van overname, maar ze hebben nog jaren met Egbert samengewerkt. Vader Jan hielp nog steeds met het verhandelen van de klompen. De klantenkring is door de mond- tot mondreclame steeds verder uitgebouwd. Het hout voor de klompen zochten ze zelf op. Ze kapten zelf de bomen, het vervoer en alles wat daarbij kwam kijken hielden ze in eigen hand. Daarbij kwam de kennis die Gerard op had gedaan bij de Heidemij weer van pas. Ze gingen de boer op om bomen voor klompen te kopen. Van veraf konden ze aan de schittering van de boom al zien welke ze moesten hebben. Per gemeente is het heel verschillend hoe de vergunning geregeld moet worden. Op een gegeven moment wilde men bomen kopen van een boerderij waar een gedeelte van verpacht was. Er werd contact gezocht met de notaris aldaar en de pachtkamer heeft uitgezocht aan wie betaald moest worden, de eigenaar of de pachters, het bleek dat de opbrengst voor de eigenaar was. Ze zijn op de meest afgelegen plekjes geweest en hebben de meest zonderlinge mensen ontmoet. lein en ambachtelijk blijven, authentiek en een mooi product neerzetten dat was de kracht. Klanten werden steeds kritischer de jaren door. Standaard waren er twee modellen een ruimere leest en een sluitende leest. Daarnaast de Frieze trippen en de Twentse tippen, ook werden er Münsterlandse klompen gemaakt. De klompen werden steeds meer afgestemd op alle soorten voeten, zelfs aangepaste klompen. Gerard maakt alles met de machines en Jan deed de afwerking. Ook Thea de vrouw van Jan hielp met het schilderen en klompen weg brengen. Het was hun vak maar eigenlijk ook hun leven geworden. Klanten kwamen uit heel het land om een wilgenklomp te kopen. Klompen van wilgenhout zijn duurzamer, in Nederland wordt op dit moment 95% van de klompen van populieren gemaakt. In december 2023 werd besloten om te stoppen, de bomen werden afgezegd. Bij nader inzien besloot men toch nog te inventariseren. Wat waren de nog lopende orders en welke voorraad. Toen werd er alsnog hout besteld voor de resterende orders. Het laatste wilgenhout ligt nu nog bij de werkplaats voor de laatste wensen. In 2025 gaan ze wel echt stoppen. Gerard heeft vijftig jaar lang zes dagen in de week gewerkt als klompenmaker en Jan zevenenveertig jaar.
De klompenmakerij van Helmes-Jans
Gerhardus Johannus aan de Stegge, geboren op 12 april 1892, op 2 april 1963 door een noodlottig ongeval overleden.
Gerhardus Johannus aan de Stegge, geboren op 12 april 1892, op 2 april 1963 door een noodlottig ongeval overleden.
Klompenmaker Helmes Jans was getrouwd met Geertrui Exterkate en woonde Goorseweg 4 in Enter. De naam Helmes komt van zijn vaders stiefvader Geerdink. Johan (1930) is het laatste kind van Helmes-Jans dat nog in leven is. Zijn vader werd ook wel ‘Keizers-Jans’ genoemd omdat in Enter de familie Aan de Stegge de bijnaam ‘De Keizer’ had Hij groeide op rond 1900 en werd evenals velen van zijn dorpsgenoten klompenmaker. In de jaren twintig werkte hij in de klompenmakerij van Hermannus Lammertink (Panders-Harm) die gevestigd was naast de R.K. Jongensschool. Lammertink kocht midden jaren twintig de eerste (Duitse) machine om het productieproces te automatiseren. In november 1931 wordt Gerhardus ingeschreven in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel in Hengelo als medevennoot naast Hermannus Lammertink. In 1934 komt daar Ter Morsche nog bij. Zij handelen onder de naam ‘Eerste Entersche Klompenfabriek’. Aan de Stegge was binnen de firma onder andere met de boekhouding belast. In 1940 besluit Jans voor zichzelf te beginnen. Hij laat zijn neef, die aannemer is, een werkplaats achter zijn huis bouwen. Hij koopt een boor- en een kopieermachine bij de Fa. Jϋrgens in Emsdetten (Duitsland) voor 2.500 gulden. Hij neemt een hypotheek van 1.600 gulden bij de Boerenleenbank. Dan wordt het 10 mei 1940. Om zeven uur ’s morgens staat Johan met zijn vader en moeder buiten en ziet de Duitse vliegtuigen laag overkomen. “Trui now ziw kapot”, zei zijn vader. Het was oorlog en Jans dacht alles kwijt te raken. Maar dat pakte anders uit. De vraag naar klompen nam enorm toe. De prijzen van een paar klompen stegen van zestig cent in 1938 tot ƒ1,25 in 1941. Zoon Gerrit (1920), Herman (1925) en Jan (1926) helpen in de zaak. Verder werkten er als knecht ‘Boak’n-Jantje’ van de Zuiderveldweg, ‘Lut’n-Beernd’ van de Hambergweg en Jan Hering (Frans) van de Goorseweg. Verder is in dienst de buurman Gerrit Langenhof (Menzen-Get) die met paard en wagen veel hout voor Aan de Stegge uit de regio haalde. In oktober 1941 werd de distributie voor hout ingevoerd. Er wordt een mooie grote bakfiets aangeschaft. Zoon Gerrit heeft met de bakfiets zelfs klompen naar een belangrijke klant in Brucht bij Hardenberg gebracht. In de periode mei tot en met december 1940 worden er volgens het verkoopboek ruim dertienduizend paar klompen geproduceerd. Hij had klanten in Amsterdam (onder andere de Bijenkorf) en in Delfzijl, Badhoevedorp, Hasselt, Enkhuizen en Utrecht. In bepaalde delen van Nederland werden voor de oorlog door importeurs uitsluitend ingevoerde Belgische klompen geleverd. Omdat deze import door de oorlog weggevallen was ontstonden er steeds grotere tekorten. In 1944 werd door de overheid een groot aantal bedrijven, ook in Enter, aangewezen om aan deze importeurs te leveren. De praktijk was dat de Duitsers bij deze bedrijven periodiek een quotum ophaalden In de periode oktober 1944 tot half februari 1945 werd er door Aan de Stegge voor 5.600 gulden aan de Wehrmacht geleverd. In 1943 was ook voor 3.700 gulden geleverd aan de Fa. Gustav Arnold & Zöhne in Magdenburg, Er werd door de Duitsers goed voor betaald. In Enter zeiden ze “ie kon der good met oet”. Transportbedrijf H. ten Berge (De Lutte) Rijssenseweg 46 haalde met paard en wagen veel bomen op in de buurt. Transportbedrijf Van Coesant, Ezendam en Wassink brachtten, nu met de auto, veel klompen weg. H.J. Zwienenberg hakte veel aangekochte bomen in de omgeving. Een boom kappen in Enter kostte vijf gulden. Een boom kappen in Gelselaar kostte ƒ7,50. Na 1950 heeft Aan de Stegge nog een poos houten sandalen gemaakt. Daarvoor was een naaimachine van 1.500 gulden gekocht om de leertjes erop te naaien. In 1954 besluit hij te stoppen. De machines worden voor zeshonderd gulden verkocht aan de Fa. Jϋrgens in Emsdetten. Aan de Stegge trad nu op als tussenpersoon tussen de verkoper van bomen en de bedrijven die hout inkochten. Door de inkoop uit te besteden wonnen de bedrijven veel tijd. Het was een kwestie van vertrouwen tussen tussenpersoon en bedrijf. In deze handel is Aan de Stegge zeer succesvol. Alleen al aan de Fa. Apola in Apeldoorn levert hij in 1960 voor vijftienduizend gulden aan hout inclusief hakloon en provisie. Op 2 april 1963 werd hij ’s avonds op weg naar een vergadering van de Boerenleenbank aangereden door een auto.

Giethoon

Gramsbergen

Haaksbergen

Hasselt

Heino

Hengforden‧Olst

Holten

IJsselmuiden

Kamperveen

Kerspel Goor‧Markelo

Linde‧Den Ham

Lonneker

Loozen‧Gramsbergen

Losser

Magele‧Den Ham

Markelo

Neerdorp‧Holten

Nieuwleusen

Nijverdal‧Hellendoorn

Oldenzaal

Olst

Ommen

Ootmarsum

Rijssen

Vriezenveen

Vroomshoop‧Den Ham

Welsum‧Olst

Zuid Lutte‧Losser

Zwolle

Klompenmakers Noord-Brabant

Uit telingen in 1857 bleek dat er ruim 900 klompenmakers waren in Noord-Brabant, waarvan een groot deel in de Meierij.

Klompenmakers in Aarle-Rixtel ‧

Antony Cornelis van Aarle‧ geb. 17-06-1830
Leonardus van Aarle‧ geb. 25-01-1866
Karel van Aarle
Henricus Embertus -Hein van Aarle geb. 05-12-1904 en Maria Elbetha Megens
Hendrikus Antonius-Harrie van Aarle

Fam. WEIJNS ‧ Son en Breughel-Dommelstraat • tot 1953 ‧

LIEMPDE aantal klompenmakers:‧ 1806:11 ‧ 1816:3 ‧ 1855:56 ‧ 1876:120 ‧ 1895:114 ‧ 1916:105 ‧ 1924:81 ‧

Christianus WOUTERS ‧ Schijndel ‧

Cornelis VOETS geb.02 nov 1868 Wijbosch ‧

Josephus MERRIËNBOER ‧ Gastel ‧

Hendrikus BOEREN - Boxtel

Martinus LEERMAEKERS - Boxtel-Lennisheuvel - ca.1De Brabantse klompenmakerij in de negentiende eeuw

Van nijverheid tot industrie

Keith,_Klompenmaker_te_Heeze

Walter Castle Keith - Klompenmaker te Heeze, 1907 (Bron: Brabantse Kunstgalerij, Oirschot)

In de 18e eeuw was de Brabantse klompenmakerij ontwikkeld tot een huisnijverheid, gericht op de verkoop. De plattelandsbevolking hoefde niet langer voor zichzelf schoeisel te maken, zoals in de eeuwen daarvoor gebruikelijk was. Nijverheid betekende extra werk om het inkomen aan te vullen. Zeker in de dichtbevolkte gebieden was het belangrijk voor Brabantse arbeiders om een bijverdienste te hebben, omdat de landbouw niet genoeg opbracht om iedereen te voorzien van volledig levensonderhoud.

Klompenmakers, of klumpers zoals ze ook wel in volksmond werden genoemd, werkten gewoonlijk vanuit hun eigen huis of aanliggend schuurtje. Een goed uitgeruste werkplaats was niet nodig voor het klompen maken en het vak was niet ingewikkeld om te leren. Een klompenbedrijfje opstartten was dan ook erg toegankelijk: medio 19e eeuw waren er meer dan zeshonderd klompenmakerijen in Brabant te vinden, die samen meer dan duizend mensen voorzagen van werk. Op de meeste plaatsen was de productie klein en gericht op de lokale behoefte. Vraag was er genoeg, alle lagen van de samenleving droegen klompen, van boer tot burger en burgemeester. Voor de Brabantse plattelandsbevolking behoorde de klomp tot de normale klederdracht. De gelegenheid maakte daarbij niet uit, zo ging men op zondag gerust naar de kerk met klompen aan.

De klompenmakerij bleef niet slechts een lokale ambacht, In bosrijke gebieden kon het uitgroeien tot een van de belangrijkste handelswaren. In Brabant gebeurde dit bijvoorbeeld vanaf de 18e eeuw in de Meierij, waar grote hoeveelheden wilgen- en populierenhout werden geteeld. Regelingen zoals het voorpootrecht vulden hier de natuurlijke houtvoorraad aan, wat landeigenaren het recht gaf om bomen te planten in de bermen langs hun land. Deze ontwikkeling gaf de Meierij het kenmerkende uiterlijk van een coulisselandschap, met velden omringd door lange rijen bomen.

De populier werd veel geteeld omdat was dit hout erg geschikt was voor het maken van klompen, en de boom goed aarde op de Brabantse zandgronden. Bovendien groeiden ze snel, en daarmee hadden handelaren ook snel opbrengst! Wilgenhout had nog betere eigenschappen voor klompenproductie, maar was lastiger te telen in Brabant. Dat maakte een wilgenklomp ruwweg twee keer zo duur als een gemaakt van populierenhout, en daarmee minder populair onder de arbeiders. De grote voorraad van geschikte grondstoffen was ideaal voor de klompenmakers, die vele bedrijfjes oprichtten in de Meierij.

Traditioneel klompen maken was een erg arbeidsintensief ambacht, men bewerkte persoonlijk de klomp van ruwe stam tot eindproduct. Aan het eind van de zomer kochten de klompenmakers hun houtvoorraad voor het komende jaar in van lokale telers, waarna ze zelf verantwoordelijk waren voor het rooien en transport. Het bewerkingsproces bestond uit meerdere stappen: Het begon met het uitzagen van houtblokken, de zogenaamde bollen. Waarbij het van groot belang was om zo min mogelijk hout verloren te laten gaan, kleinere bollen konden handig worden gebruikt voor dames of kinderklompen. Vervolgens kloofde men klompvormen uit de bollen, het was hierbij de uitdaging om beide klompen van het paar een gelijke vorm te geven. Hierna volgde afwerking en uithollen. Als laatste werden er bij chiquere klompen nog riemen of versieringen aangebracht. Een ervaren maker kon met traditionele methodes over een hele werkdag (van tien uur!) slechts acht tot negen paar produceren.

Veel klompenmakers werkten alleen, of als ze een echt bedrijf hadden met hulp van de familie of eventueel knechten. Vrouwen en kinderen waren vanwege het zware werk haast niet werkzaam in de sector, waardoor het een typisch mannenbedrijf was. De opbrengsten waren in vergelijking met andere bedrijfstakken laag, men werkte niet voor winst maar simpelweg voor het levensonderhoud. Uitbetaling voor knechten werd bepaald door het aantal daadwerkelijk afgemaakte klompen. De uren die ze staken in bijvoorbeeld het bollen zagen werd dan ook niet vergoed. De arbeidsverhoudingen, werktechniek en organisatie van het klompenmakers bedrijf waren hoogst eenvoudig en ontwikkelde zich ook bijzonder langzaam. Vanwege de simpele aard van de bedrijfstak en matige organisatie was het niet bestand tegen economische crises

Na het midden van de 19e eeuw stond er veel te veranderen voor de Nederlandse nijverheid, de industriële revolutie had Nederland bereikt en drong ook door tot het Brabants platteland. Nieuwe en moderne vormen van industrie kwamen op en wegen werden verhard. Landbouwmethodes verbeterden en kleine boertjes breidden hun bedrijven uit. Voor het klompen maken als bijwerk verdween de tijd en ook de behoefte. Daarmee daalde het aantal kleine, zelfstandige klompenmakers fors. De vakmannen die in het beroep bleven verzelfstandigden en richtten zich volledig op het beroep, waardoor een meer onafhankelijke industrie ontstond. Grotere bedrijven leverden niet alleen meer aan lokale klanten maar richtten zich op de nationale afzetmarkt. Zo leverden de klompenindustrie in de Meierij aan handelaren in Den Bosch. Wat als doorvoerplaats diende naar afnemers in Noord- en Zuid Holland. Kleine makers in de huisnijverheid moesten veelal hun zelfstandigheid opgeven. Zij hadden geen eigen bedrijfskapitaal en raakten afhankelijk van handelaren die makers voorzagen van geld om hun hout in te kopen. Deze manier van werken betekende wel dat de vakman weinig controle meer had over zijn werkwijze en prijzen.

Werk was er echter genoeg, de productie en verbruik van klompen bereikte een hoogtepunt in de negentiende eeuw. Maar rond de eeuwwisseling begon de schoenenindustrie ook aan een grote ontwikkeling. De schoenenindustrie produceerde steeds grootschaliger en daarmee goedkoper. Leer of rubber schoeisel is stukken soepeler dan de houten klomp, wat veel mensen beter beviel. Hierdoor verdween de klomp meer en meer uit de algemene volksdracht. Klompen bleven langer in zwang onder de armen, of als werkkleding. Dit is vooral te zien op het platteland, boeren waren minder geneigd om de overstap naar schoenen te maken omdat de klomp perfect bleef voor hun werk: stevig, warm en vochtbestendig. Het is dan ook niet vreemd dat de klomp nog altijd sterk wordt geassocieerd met het boerenleven, al was het dragen ervan vroeger zeker niet beper

Rond het begin van de 20e eeuw begon de mechanisatie toe te treden in de Brabantse klompenindustrie, al kwam deze traag op gang. De aanschaf van een complete inboedel van benodigde machines was voor de meeste klompenmakers financieel onmogelijk. In 1912 waren er daarom nog maar acht machinale klompenmakerijen in Brabant. Economische depressie, verminderde vraag en concurrentie van Belgische klompenmakers kunnen deze trage ontwikkeling ook deels verklaren. Modernisering van de klompenindustrie zou pas echt op gang komen na de Tweede Wereldoorlog. Maar dat betekende geen grote opleving voor de industrie. Traditionele klompenmakers verdwenen juist snel, het was niet mogelijk voor handwerkers om te concurreren tegen de toegenomen productiviteit van deze bedrijven. De klompenindustrie was van oudsher een lokale nijverheid, individueel ingesteld en gebonden aan streek en ambacht. Vele klompenmakers waren niet geïnteresseerd in verandering, de bedrijfstak werkte decennialang op dezelfde wijze. Onderlinge samenwerking, modernere werkmethoden en verbeterde vakkennis had veel klompenmakers kunnen helpen om te moderniseren, maar velen wilden niet scheiden van de traditionele zelfstandige levensstijl. De economische vooruitgang van de 20e eeuw was echter onhoudbaar, waardoor het handwerk werd ingehaald en uiteindelijk verdween.

De paar mechanische bedrijven konden voldoen in de vraag, en de traditionele klompenmakerij bestaat alleen nog als herinnering aan de oude manieren van leven: een erfgoedpraktijk. Het Brabantse klompen maken was dus geen statisch beroep, het onderging verandering en groei. Maar dit was geen gelijke ontwikkeling, slechts een deel van de klompenmakers ging met zijn tijd mee. Voor veel kleine ambachtsmannen betekende de vooruitgang in productie het einde van hun werk.

Klompenmakers Gelderland

P. BEEKHUIZEN Renkun

AL BROEKE Renkum

fa. van de BUNT Nijkerk

A. LAMMERTINK Renkum

BJ LEENEMAN Renkum

G. van de PEPPEL Renkum

Derk van GORKUM ‧ Zuiderwijk~Süderwick

www.archieven.nl - overlijdensregisters

Aalten

Acquoi

Afferden

Afferden‧Druten

Affreden

Alkhen‧Appeltern

Almen‧Gorssel

Alphen‧Appeltern

Ammerzoden

Angeren

Angeren‧Bemmel

Angerlo

Anklaar

Anklaar‧Apeldoorn

Apeldoorn

APPELTERN:

fam: ALDERS
van BEUNINGEN
van der BORGH
BOUMAN
BOUWMANS
BROERS
BROUWER
BROUWERS
DIEBELS
van DIJK
van GELDER
GREMMEN
de GROOT
van HAREN
van den HAZELKAMP
HERMANS
van den HOEK
van den HOOGEN
JANSEN
LAMERS
LAS
de LEEUW
LEMMERS
van LENT
de LORIJN
MERCX
MERKX
MERX
MULDERS
van OOIJEN
van ORSOUW
van OS
van de POL
POST
PRINSEN
van SCHERPENsEEL
SCHILTMANS
van der SLUIJS
STEENBRUGGEN
van TEEFFELEN
TIJSSEN
van TONGEREN
TONISSEN
van der VENNE
VERHAGEN
VERMEER
de VREE
de WAAL
WALRAVEN
van ZAGTEN

Arnhem

Asperen

Baak

Baak‧Steenderen

Balgoij

Barchem ‧ Laren

Barlo‧Aalten

Barneveld

Batenburg

Beek

Beek‧Bergh

Beekbergen

Beekbergen‧Apeldoorn

Beemte‧Apeldoorn ‧

Beesd

Lambertus van den AKKER
Derk van den AKKER
Joost van BALLEGOOIJ
Johannes van der BEEK
Adrianus van BEEKUM
Burgardus van BEEKUM
Wilhelmus Johannes BENDER
Gerardus BENDER
Dirk BENDER
Willem BENDER
Marinus van den BERK
Paulus BEVERLOO
Pieter BOS
Hermanus BREDDELS
Theodorus van den BROEK
Cornelis Franciscus van de COEVERING
Johannes Hendricus Jacobus COOMANs
Gerrit Willem van DIJK
Cornelis DOJEWAERD
Theodorus van ELCK
Antoon in den ENG
Willem Gerrit van ERKEL
Lambertus van GAMEREN
Hendrik van GAMEREN
Theodorus van GAMEREN
Willem van GEEMERT
Johannes van GEEMERT
Willem van GEMERT
Gerhardus Wilhelmus van GEMERT
Wendelinus GIESEN
Marinus Johannes van GOOR
Barend GORSSELINK
Diederik van HAAFTEN
Willem van HAAFTEN
Theodorus de HAAS
Johannes Arnoldus de HAAS
Petrus de HAAS
Gerrit HAKKERT
Gerit HAKKERT
Gijsbert HEIJKOOP
Maarten van HELTEN

Plaats waar ooit een klompenmaker / klompenmakerij was gevestigd

Bekveld‧Hengelo

Beltrum‧Eibergen

Bemmel

Bennekom

Bergh

Bergharen

Bern

Beuningen

Beusichem

Binnenheurne

Borculo

Borculo-Stad

Borculo-Stad‧Borculo

Braamt‧Bergh

Brakel

Bredenbroek‧Gendringen

Bredevoort‧Aalten

Breedenbroek‧Gendringen

Brekveld‧Hengelo

Brink-en-Orden‧Apeldoorn

Brinkheurne

Broeke ‧ Neede

Broekland‧Apeldoorn

Bronkhorst

Bruchem ‧ Kerkwijk

Brummen

Buren

Buurmalsen

Corle

Covik

Culemborg

Dal‧Aalten

De Glind‧Barneveld

De Heurne‧Dinxperlo

Deest

Deest‧Druten

Deil

Dichteren

Doetinchem

Didam

Dieren

Dinxperlo

Dodewaard

Doesburg

Doetinchem

Doetinchem-Ambt

Doetinchem-Stad

Doornenburg

Doornenburg‧Bemmel

Doornspijk

Doorwerth

Dorpboer

Drempt‧Hummelo

Dreumel

Driel

Drumpt

Druten

Duiven

Dunsborg‧Hengelo

Eck-en-Wiel‧Maurik

Ede

Eefde‧Gorssel

Eibergen

Elden

Elst

Empe‧Brummen

Engeland

Enspijk‧Deil

Epe

Epe‧Welsum

Epse‧Gorssel

Erichem

Ermelo

Esveld‧Barneveld

Etten

Etten‧Gendringen

Ewijk

Gaanderen‧Doetinchem

Gameren

Geesteren‧Borculo

Geldermalsen

Gelselaar ‧ Borculo

Gendringen

Gendt

Glind‧Barneveld

Gooi‧Hengelo

Gorssel

Groenlo

Hattem

Hedel

Heelweg

Heerde

Heidenhoek

Hel

Hengelo

Herveld

Herwen-en-Aerdt

Herwen‧Herwen

Het Beggelder‧Dinxperlo

Het Broek

Het Woudhuis‧Apeldoorn

Hoevelaken

Holterhoek‧Eibergen

Homoet

Hoorn

Hoorn‧Heerde

Horssen

Huissen

Hummelo-en-Keppel

Hummelo‧Hummelo

Hurwenen

IIzevoorde‧Doetinchem

IJselhunten‧Gendringen

IJsselhunten‧Gendringen

IJzevoorde

IJzevoorde‧Doetinchem

Keppel

Kerk-Avezaath

Kesteren

Kilder‧Bergh

Klein-Bredenbroek‧

Kotten

Kring-van-Dorth‧Gor... ‧ x •Kroezenhoek ‧ 2 • Kulsdom‧Borculo ‧ x •

Langen‧Laren ‧ x • Langerak‧Doetinchem... ‧ 2 • Langerak‧Doetinchem... ‧ 4 • Laren ‧ 5 • Leesten ‧ x • Leeuwarden ‧ x

▶︎ LEEUWEN

fam: ‧ 52x

▶︎

• Lemperhoek‧Borculo ‧ x • Lengel‧Bergh ‧ x • Lent‧Elst ‧ x • Leuth ‧ 2 • Lichtenberg ‧ 2x

• Lichtenvoorde ‧ 26 • Lienden ‧ 9 • Lieren‧Apeldoorn ‧ 2 • Ligtenberg ‧ 3 • Lintelo‧Aalten ‧ x • Lintvelde‧Eibergen ‧ x • Lobith‧Herwen en Ae... ‧ x • Lochem ‧ 9 • Loerbeek‧Bergh ‧ 2 • Lunteren ‧ x • Lunteren‧Ede ‧ x •

Maasbommel‧Appeltern ‧ x • Markluiden‧Heerde ‧ x • Maurik ‧ 10 • Meddo ‧ 4 • Meerenbroek ‧ 4 • Meerten‧Lienden ‧ x • Megchelen‧Gendringen ‧ 9 • Millingen ‧ 4 • Miste ‧ 2 • Mossel ‧ 4 • Munster ‧ x •

Nederasselt ‧ 2 • Nederbiel‧Borculo ‧ x • Neede ‧ 9 • Netterden‧Bergh ‧ x • Netterden‧Gendringen ‧ x • Nieuw-Wehl ‧ x • Nijbroek ‧ 8 • Nijbroek‧Voorst ‧ x • Nijkerk ‧ 18x

▶︎ Nijmegen

‧ 4x

▶︎

• Noordink‧Hengelo ‧ 5x • Nunspeet ‧ 2x • Nunspeet‧Ermelo ‧ x •

Ochten ‧ x • Ochten‧Echteld ‧ x • Oeken‧Brummen ‧ 2x • Oene ‧ ‧ • Oene‧Epe ‧ 19x • Oer‧Gendringen ‧ 3x • Olde‧Laren ‧ x

▶︎ Oldebroek

‧ 29x

▶︎

• Olden-Eibergen ‧ x • Olden-Eibergen‧Eibe... ‧ x • Oolde‧Laren ‧ x • Oosseld‧Doetinchem ‧ 2x • Oosseld‧Doetinchem ... ‧ 4x • Oosseld‧Doetinchem-... ‧ 5x • Oosselt‧Doetinchem ‧ ‧ • Oosselt‧Doetinchem-... ‧ x • Oosteinde‧Ermelo ‧ 2x • Oostendorp‧Doornspijk ‧ 2x • Oosterhout ‧ x • Oosterwijk ‧ x • Ophemert ‧ 6x • Opijnen ‧ 2x • Opijnen‧Est-en-Opij... ‧ x • Otterlo ‧ 2x • Otterlo‧Ede ‧ x • Overasselt ‧ 2x •

Pannerden ‧ 3x • Passewaaij ‧ x • Poederoijen ‧ x • Pol‧Gendringen ‧ x • Puiflijk ‧ 2x • Puiflijk‧Druten ‧ 2x • Putten ‧ 10x •

Rafelder‧Gendringen ‧ x • Ratum ‧ x • Rekken‧Eibergen ‧ 6x • Renkum ‧ 12x • Respelhoek‧Borculo ‧ x • Rha ‧ x • Rheden ‧ 4x • Rhenen ‧ x • Rosmalen ‧ 2x • Rossum ‧ x • Rotterdam ‧ x • Ruurlo ‧ 14x • 's Heerenberg‧Bergh ‧ x •

Schependom‧Borculo ‧ 2x • Scherpenzeel ‧ 4x • 's-Gravenhage ‧ x • 's-Heerenberg‧Bergh ‧ 4x • 's-Hertogenbosch ‧ x • Sillevold ‧ 2x • Sillevoldsebuurt ‧ 2x • Silvolde ‧ 35x • Silvoldsche-Buurt ‧ x • Sinderen ‧ x •

▶︎ Steenderen

‧ 21x

▶︎

• Steenderen‧Baak ‧ 1x • Steenderen‧Covik ‧ x • Steenderen‧Toldijk ‧ x •

Terberg ‧ x • Terborg ‧ 8x •

▶︎ Terwolde

‧ 22x

▶︎

• Terwolde‧Voorst ‧ 2x

▶︎ TIEL

‧ 77x

▶︎

• Toldijk ‧ 18x • Toldijk‧Steenderen ‧ 7x • Tonden‧Brummen ‧ 4x • Twello ‧ 23x • Twello‧Voorst ‧ 6x

▶︎

• Ulft‧Gendringen ‧ 4x • Utrecht ‧ 5x •

▶︎

Vaassen‧Epe ‧ 6x • Valburg ‧ 8x • Varik ‧ 5 • Varssel‧Hengelo ‧ ‧ • Varsseveld ‧ 11x • Varsseveld‧Wisch ‧ x • Veenendaal-Geldersch... ‧ ‧ • Veeninkbrink ‧ ‧ • Veldhunten‧Gendringen ‧ x • Veldwijk ‧ 2x • Velp ‧ x

▶︎ Velswijk

‧ 32x

▶︎

• Venraij ‧ 4x • Verwolde‧Laren ‧ ‧ • Vierakker ‧ x • Vierhuizen ‧ x • Vinkwijk‧Bergh ‧ 2x

▶︎ Voorst

‧ 34x

▶︎

• Voorst‧Gendringen ‧ 15x • Voorthuizen ‧ x • Voorthuizen‧Barneveld ‧ 2x • Vorden ‧ 9 • Vragender‧Lichtenvo... ‧ ‧ • Vuren ‧ 2x •

▶︎

Waardenburg ‧ ‧ • Wadenoijen ‧ 4x • Wageningen ‧ 21x

▶︎ WAMEL ‧ zie projectpagina

▶︎

• Wapenveld‧Heerde ‧ 3x • Warm‧Gendringen ‧ 4 • Warnsveld ‧ 24x • Wassinkbrink ‧ 5x • Weenum ‧ x ‧

• Wehl ‧ 29x • Put‧Ammerzoden ‧ 3x • Wenum ‧ ‧ • Westendorp ‧ 16x • Westervoort ‧ 2x • Wieken‧Gendringen ‧ 3x • Wijchen ‧ 3x • Wijnbergen‧Bergh

Wilp

Winbergen‧Bergh

Winkelshoek

Winssen

Winssen‧Ewijk

WInterswijk

Wisch

Woold

Zalk-en-Veecaten

Zaltbommel

Zeddam

Zelhem

Zetten

Zevenaar

Zieuwent

Zoelen

Zoelmond‧Beusichem

Zuiderrot‧Doornspijk

Zuthphen

Zwartebroek‧Barneveld

Zwolle

Klompenmakers ‧ Drenthe

alfabetisch

Johannes ARENDS ‧ woning Boterdijk Paterswolde
Johannes ARENDS - bedrijf Zevenhuizerweg Eelde

klompenmaker Braam Noord-Barge -gem. Emmen

Job DEKKER ‧ rietdekker & klompenmaker Oude Asserstr.15a WWESTERBROEK

Aaldert HUIZING Nieuw-Roden ‧

Willem KAMPS Wofgarensweg 3 Noord Sleen

Willem SCHUTRUPS Valthe-gem.Odoorn
Jan SCHUTRUPS Exloo
Jan SNIJDERS klompenmakerij Gasselte
Jan STAAL Hunebedweg-Rolde
Fre STOKKER ‧ Rolde
Eite STOKKER Rolde zoon van Fre STOKKER

TIENKAMP Asserstraat 18 Vries
Jan TIJMENS Bosrand Rolde
Geert TUIN klompenmakerij Schoolstraat Uffelte

Hendrik WESTERHOF Westerhof-Tynaarlo
Roel WESTERHOF Norg
Egbert WIETZES Hoofdweg 54 Eelde
Eiso WIETZES Eelde‧

Hieronder volgen er een aantal oude spreuken die iets te maken hebben met het ambacht van de klompenmakerij.

Spreuk Betekenis

hij staat op zijn woord als een boer op zijn klompen - woord houden

hij karnt boter in een oude klomp - gierig zijn

hij karnt de boter in een oude klomp - gierig zijn

hij kan zijn klomp zowel links als rechts dragen - slimmerik

er met zijn klomp naar gooien - slordig zijn

oude hazen trekken klompen uit - snel lopen

imet klompen op ijs komen - onberaden op terrein komen waar men niet thuis is

met zijn klompen van het ijs blijven - zich niet inlaten

wie zijn jeugd op klompen slijt, zeker een lang leven heit - oud worden

de kap van zijn klomp lopen - onbehouwen gedrag

zijn klomp is af of kapot hij - is dood

die nam hem goed op zijn klomp - die heeft het goed raak gezegd

op zijn klomp spelen - tekeer gaan

iemand van klompzak geven - er op los slaan

een neus gelijk een kloef hebben - goede, fijne neus hebben

slecht nieuws doet de ronde op klompen, goed nieuws gaat op kousevoeten oud Wales’ gezegde

met de klompen door de porcelijnkast lopen - met de grove borstel

met de rapklomp lopen - in ijltempo dokter of vroedvrouw halen

licht zijn klomp scheuren - opvliegend zijn

op een klomp en een slof lopen - slecht bij kas zijn

zijn klompen aan de wilg hangen - ermee ophouden

de klompenmakers slachten - met zijn rug naar het licht zitten