NSB Gelderland

In Gelderland bevond zich onder meer de Muur van Mussert in Lunteren, een centraal onderdeel van het NSB-complex Nationaal Tehuis, en het kindertehuis Westerhelling in Nijmegen voor NSB-kinderen. In Doetinchem opende een NSB-districtshuis, en de NSB had ook een opleidingscentrum voor de Waffen-SS in Avegoor. De beweging organiseerde bijeenkomsten en propagandakampen, zoals de Hagespraken in Lunteren, en er waren leden en functionarissen actief in de provincie, onder meer in Winterswijk en Heerde.

Er waren NSB-functionarissen actief in Gelderland, zoals de Beauftragte Emil Schneider in Doetinchem. De Schrik van Gelderland, NSB'er Johannes Hendrikus Buyink, was in Heerde actief als commandant en veldwachter. De Schrik van Gelderland was in de oorlog veldwachter en jodenjager op de Veluwe in de oorlog tot 1943 chef-veldwachter in Heerde en daarna via zijn activiteiten als commandant van de politie Zevenaar in dienst van de SD (Sicherheitsdienst) in Arnhem. In Wapenveld was hij onder meer betrokken bij het opzetten van een razzia. Buyink rolde een verzetsgroep op en pakte in Heerde verschillende Joodse mannen op. 
NSB'er Johannes Hendrikus Buyink was in de oorlog tot 1943 chef-veldwachter in Heerde en daarna via zijn activiteiten als commandant van de politie Zevenaar in dienst van de SD (Sicherheitsdienst) in Arnhem. In Wapenveld was hij onder meer betrokken bij het opzetten van een razzia. Buyink rolde een verzetsgroep op en pakte in Heerde verschillende Joodse mannen op. Als commandant van de politie-eenheid Zevenaar woont hij in het huis van de familie Gans waarvan de bewoners - vader, moeder en de kinderen Jacob en Hugo Rudolf - in mei 1943 zijn omgebracht in Sobibor. Vanuit Zevenaar wordt hij gedetacheerd bij de Rijksrecherche in Den Haag en ingedeeld bij de SD in Arnhem. Hier werkt hij aan het opsporen van een verzetsgroep in de Over-Betuwe, een actie die bekend wordt als de Elster bonnenfraude. Politiemensen en gemeenteambtenaren in Elst verlenen daarin hulp aan onderduikers. Lid van die verzetsgroep is Albert Marskamp, marechaussee in Lent. Hij is in november 1943 bij zijn schoonouders in Wapenveld op bezoek en wordt daar door Buyink gearresteerd. Door toedoen van Buyink komt Marskamp in Vught en later in Sachsenhausen terecht, hij overleeft ternauwernood. Van de totaal 17 leden van de Elster groep komen er maar zeven terug uit de concentratiekampen.

Ook in Winterswijk waren er aanhangers van de NSB.

 

Er zijn veel Gelderse NSB-locaties, zoals het voormalig Troelstra-oord bij Apeldoorn, waar een groot propagandakamp is gehouden. De enige twee NSB-kindertehuizen werden in
Nijmegen (De Westerhelling) en Ellecom (De Oosterhelling) opgericht. Verder opende de Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie in Arnhem een NSB-moederschool en hield
de partij regelmatig bijeenkomsten in het Nijmeegse concertgebouw De Vereeniging. Op 20 april 1944 werd de verjaardag van Adolf Hitler hier met veel vertoon gevierd. De beruchte SS-baas Hanns Albin Rauter en rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart zaten in de zaal.