De garnizoensstad Theresienstadt, ook wel bekend onder de huidige naam Terezín, werd door de Gestapo gebruikt als ghetto om Joden uit verschillende landen bijeen te voegen waardoor het de functie van Concentratiekamp kreeg. Zowel Joden uit Tsjecho-Slowakije als uit Duitsland, Denemarken, Oostenrijk en Nederland werden naar Theresienstadt getransporteerd.

Theresienstadt was geen vernietigingskamp. Van de meer dan 140.000 Joden die naar Theresienstad getransporteerd werden stierven er echter toch 33.000 in het kamp. Dit kwam vooral voor de extreme aantallen mensen die in het kamp waren waar de ruimte en de voorzieningen absoluut niet op berekend waren.
88.000 mensen werden naar Auschwitz en andere vernietigingskampen gedeporteerd. Hiervan hebben 17.247 mensen de oorlog overleefd.

Het kleine fort werd gebruikt als gevangenis van het getto en ook als losse gevangenis voor de Gestapo. Ongeveer 90.000 mensen zijn hier gedurende de oorlog opgesloten geweest, 2600 hiervan zijn hier overleden.
Na de aanslag op Heydrich (27-5-1942, Praag) werden 262 helpers, en verwanten van de aanslagplegers en andere parachutisten, in het Kleine Fort opgesloten. Op 23 oktober 1942 werden ze naar Mauthausen getransporteerd. De volgende dag werden alle 262 gevangenen met een nekschot geëxecuteerd.

Het kamp werd bevrijd door het Sovjetleger op 9 mei 1945.

Mensen in het concentratiekamp Theresienstadt kwamen uit de volgende landen:
Tsjecho-Slowakije – 75.500
Duitsland – 42.000
Oostenrijk – 15.500
Nederland – 5.000
Hongarije – 1.150
Polen – 1.000
Denemarken – 500

Op de begraafplaats zijn zo'n 10.000 slachtoffers begraven.

Naschrift

Terezin, Theresienstadt in het Duits, vertelt het gruwelijke verhaal van een beschamend verleden. Zo gruwelijk dat iedereen het moet horen om herhaling te voorkomen. Het oude fort Terezin werd in 1942 in gebruik genomen als doorgangskamp voor Joden. Hier vandaan werden de gevangenen op transport gesteld naar andere vernietingskampen. Terezin ligt 60 km ten noorden van Praag

Theresienstadt / Terezin was niet alleen een doorgangskamp maar ook een propagandakamp. Het stond bekend als een kamp voor bevoorrechten - een kamp met gerieflijke woningen. Het kamp bevatte ook een ontspanningscomplex waar theatervoorstellingen, concerten en sportactiviteiten plaatsvonden. Om de schijn van zelfbestuur te wekken was er een Joodse Raad. De nazi's maakten zelfs een film over het dagelijks leven in het kamp, overigens met behulp van de bewoners die daartoe gedwongen werden, om het Internationale Rode Kruis te overtuigen van de goede behandeling die de Joden in Terezin kregen. Het perron waar treinen klaarstonden voor de transporten naar vernietiginskampen werd niet gefilmd.

Op een plek waar nauwelijks 20.000 mensen konden verblijven propten de nazi's 70.000 Joden op elkaar. Ze leefden als ratten in vochtige kelders en kazematten. Velen behoefden niet op transport te worden gesteld want zij vonden al in dit kamp de dood. Niet alleen Joden kwamen hier terecht ook verzetsstrijders en geallieerde soldaten zaten hier gevangen. Pas na de capitulatie van Duitsland is bekend geworden hoe alles in zijn gang ging.

Het eerste wat je ziet bij een bezoek aan Thesesienstadt is de toegangspoort met daarboven: ARBEIT MACHT FREI. Het concentratiekamp bestaat uit de kleine vesting en de grote vesting. Je loopt langs barakken, het executieterrein, isoleercellen en de begraafplaats die na de oorlog werd gebouwd.

De kleine vesting van Teresienstadt was de gevangenis van de Gestapo, de grote vesting het concentratiekamp. Wanneer je rondloopt lijkt het alsof je in een stad bent met binnenhofjes en straten. In de aanmeldingsruimte werden de gevangen ontvangen, in het wachtlokaal werden zij geregisteerd en in het kledingmagazijn leverden zij hun burgerkleding in. Rondom de binnenhof staan groepscellen en isoleercellen. De verdedigingsmuur rondom het vesting maakte ontsnappen onmogelijk. 

De Nazi maakten een propagandafilm over het dagelijkse leven in Thesesienstadt / Terezin om het Internationale Rode Kruis te laten zien dat de Joden hier goed behandeld werden. De perrons waar de treinen richting vernietingskampen zijn dan ook niet op de film te zien. De nazi's maakten zelfs een film over het dagelijks leven in het kamp, overigens met behulp van de bewoners die daartoe gedwongen werden, om het Internationale Rode Kruis te overtuigen van de goede behandeling die de Joden in Terezin kregen.