Bergen Belsen
Concentratiekamp Bergen-Belsen
Ongeveer 60 kilometer ten noordoosten van Hannover ligt, op de Lüneburger Heide, het voormalig krijgsgevangenen- en concentratiekamp Bergen-Belsen.
Op het voormalige terrein herinneren graven en gedenkstenen aan het lijden en sterven van de gevangenen. Een documentatiecentrum informeert over de geschiedenis van de gevangenen en het kamp. De geschiedenis van het kamp Bergen-Belsen begint met de inrichting van de oefenplaats voor Duitse troepen die nodig waren om het Duitse leger op volle oorlogssterkte te krijgen. Vanaf 1936 bevond zich hier een Lager met ongeveer dertig barakken. In het voorjaar van 1941 begon de Wehrmacht met het inrichten van "Stalags" voor de op handen zijnde aanval op de Sovjet-Unie.
Al in juli 1941 kwamen de eerste transporten uit de Sovjet-Unie in Bergen-Belsen binnen. Tot begin november werden ongeveer 21.000 krijgsgevangenen in het kamp opgesloten. De bouw van nieuwe barakken begon later pas. Tot aan de winter leefden de gevangen in zelfgemaakte ondergrondse hutten, hutten gemaakt van loofbomen en zelfgemaakte tenten.
Slechts een kleine duizend gevangen konden zich nog redden door arbeid te verrichten voor de Wehrmacht, boerenbedrijven of industrie. Minstens 300 maar vrijwel zeker 500 andere krijgsgevangen werden naar concentratiekamp Sachsenhausen gedeporteerd en daar door middel van een nekschot vermoord.
In 1943 werden in het door de SS overgenomen deelcomplex 10.000 Europese Joden gevangengezet om zo ruilmateriaal voor handen te hebben. Eén van de 15.257 gevangen die zich op 2 december 1944 in het kamp bevonden was de vijftienjarig Anne Frank. Begin augustus 1944 werd Anne Frank met haar familie op een Amsterdams onderduikadres gevonden en naar Auschwitz afgevoerd. Zij stierf enkele weken voor het einde van de oorlog, in maart 1945, kort na het overlijden van haar oudere zus Margot, in Bergen-Belsen aan tyfus.
Van Bergen-Belsen als concentratiekamp is nog maar weinig over. Hier en daar staan wat restanten en sporen van een bizar verleden. Maar het is een plek die je gewoon "voelt". De wetenschap wat daar is gebeurd, maakt het heel bijzonder en indrukwekkend om daar eens gewoon te zijn. Het museum geeft een goede indruk over de gebeurtenissen en het dagelijkse bestaan in dit oord tijdens de oorlogsjaren. De bioscoop in het museum toont een duidelijk en vreselijk beeld van die jaren. Veel indrukwekkende getuigenissen passeren de revue.
Het crematorium
Het crematorium van concentratiekamp Bergen-Belsen werd gebruikt vanaf het voorjaar in 1944. Mannelijke gevangenen moesten de lichamen van de overledenen naar het crematorium brengen. Het is niet bekend wat er met de as van de lichamen werd gedaan. Kort voor de bevrijding probeerden de nazi’s nog zoveel mogelijk lichamen te verbranden.
Bij de bevrijding van concentratiekamp Bergen-Belsen vonden de Britten meer dan 10.000 lichamen. Deze mensen zijn begraven op het terrein in massagraven.
De appelplaats
De appelplaats van het Sterkamp op concentratiekamp Bergen-Belsen. Het Sterkamp werd zo genoemd omdat de Joodse gevangen een gele ster droegen. Op de appelplaats moesten de mannen, vrouwen en ook de kinderen dagelijks urenlang in de brandende zon, bij slecht weer in de regen of sneeuw staan om geteld te worden.
Het Grote Vrouwenkamp
Op het oudste gedeelte van het kamp was eerst een krijgsgevangenenkamp voor Franse en Belgische krijgsgevangenen. Later kwam hier "Het Grote Vrouwenkamp" van concentratiekamp Bergen-Belsen. Hier zaten vrouwen met kinderen in alle leeftijden, Sinti- en Romavrouwen met hun kinderen, zwangere vrouwen en in dit gedeelte werden hier ook kinderen geboren.
Speciaal Kamp / Hongarenkamp
In dit kamp zaten Joodse gezinnen uit Hongarije die uitgewisseld zouden worden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er in één keer 1.684 Joden via Zwitserland uitgewisseld, dit was het "Kasztner-Transport". Op de stenen staan namen van Joodse mannen en vrouwen die zouden worden uitgewisseld.
Krijgsgevangenkampen
In het concentratiekamp Bergen-Belsen waren twee kampen voor krijgsgevangenen. Eén kamp was net achter het SS-gedeelte bij de ingang en een ander kamp was aan de andere kant van het terrein bij het crematorium.
Naschrift
Bergen-Belsen was in 1941 bijna 55 hectare groot. Deze grond was omheind door 2,5 meter hoge hekken, bestaande uit grote houten palen met prikkeldraad. In april 1943 namen de SS’ers een gedeelte van het terrein, dat al vanaf 1940 door de Duitse Wehrmacht als krijgsgevangenenkamp werd gebruikt, over en vestigde er een concentratiekamp voor Joodse gevangen. Vanaf 1944 werd Bergen-Belsen ook een concentratiekamp voor gevangenen uit andere kampen die niet meer in staat waren om te werken. En vanaf augustus 1944 werden vrouwelijke gevangenen vanuit onder andere Auschwitz gedeporteerd naar Bergen-Belsen om vanuit daar als dwangarbeiders naar andere concentratiekampen gestuurd te worden.
Het kamp was één van de grotere concentratiekampen binnen Duitsland. Bergen-Belsen lag ongeveer zestig kilometer ten noordoosten van de stad Hannover.
Toen de Britten het kamp bevrijdden op 15 april 1945, lagen er nog meer dan 10.000 lichamen open en bloot op de grond. Een sergeant heeft hier beelden van gemaakt. Het waren zoveel dode lichamen dat er uiteindelijk bulldozers werden gebruikt om de lichamen te verzamelen in grote kuilen die wij als massagraven kennen
Ongeveer 600 kinderen zijn in Bergen-Belsen om het leven gebracht.
In 2015 werd er nog een nieuw massagraf ontdekt in Bergen-Belsen. Het graf van ongeveer zestien bij vier meter is gevonden door getuigenverklaringen van ex-gevangenen. Archeologen en historici denken dat er nog veel meer onontdekte massagraven in Bergen-Belsen moeten zijn. ‘Naar schatting liggen meer dan tienduizend slachtoffers op een onbekende plek begraven’
Vanwege de Joodse wetgeving kunnen de massagraven in Bergen-Belsen niet geopend worden om de stoffelijke resten van de mensen te onderzoeken. Het gehele kampterrein van Bergen-Belsen is tot een begraafplaats verklaard.
Ongeveer 600 meter van het voormalig kampterrein af, ligt de begraafplaats voor de krijgsgevangen. Ongeveer 20.000 krijgsgevangenen, voornamelijk Russen, stierven in Bergen-Belsen. Ook op deze begraafplaats vind je uitsluitend massagraven. We weten tot nu toe slechts van 10.000 slachtoffers de naam.
De stank was tot aan de hemel te ruiken
Het crematorium van Bergen-Belsen werd gebruikt vanaf het voorjaar in 1944. Meestal moesten de mannelijke gevangenen de lichamen vanuit de houten hut naar het crematorium brengen. Er is geen bewijs van wat er met de as van de lichamen werd gedaan. Vlak voor de bevrijding probeerden de nazi’s nog zoveel mogelijk lichamen te verbranden.
In de laatste maanden voor de bevrijding kregen de gevangenen in het concentratiekamp heel weinig of geen eten. Meer dan 52.000 concentratiekampgevangenen stierven in Bergen-Belsen door gebrek aan eten en medische zorg en de onmenselijke behandeling van de SS’ers.
Op 15 april 1945 werden 53.000 gevangenen bevrijd door het Britse leger. Volgens Britse soldaten was de stank zo erg dat het te ruiken was tot de hemel. Sommige gevangenen hebben zelfs vlees van de doden moeten eten, omdat er geen eten was.
Direct nadat Bergen-Belsen bevrijd was door de Britten, werden de SS-bewakers gevangen genomen en werd er een onderzoek gestart naar de misdaden die in Bergen-Belsen waren gepleegd. De eerste Bergen-Belsen rechtszaak was in Lüneburg tussen september en november 1945. Elf nazi’s werden ter dood veroordeeld, 19 kregen lange gevangenisstraffen.
Namenlijst kamppersoneel:
lijst is niet compleet
B
- Herta Bothe
G
- Irma Grese
K
- Fritz Klein
- Josef Kramer
V
- Elisabeth Volkenrath
Namenlijst Nederlandse slachtoffers:
Adriaan Fondse (1957-????)
Anna Ernesta van Dien (1772-1857)
Gerrit Aalbregt (1923-1945)
Herman Jan van Aalderen (1886-1945)
Teunis Ahrens (1924-1945)
Gerhard Heinrich Albers (1897-1944)
Ide Appel (1905-1945)
Rosa Asscher (1908-1945)
Elisabeth Asscher (1885-1945)
Eljakim Asscher (1879-1944)
Antonius Jacobus Baartscheer (1916-1945)
Berend Batterink (1922-1945)
Gerardus Lambertus Johannes van Beckhoven (1899-1945)
Philip Jean Bed (1933-1945)
Jonas Bed (1903-1945)
Wilhelmus Franciscus Bekker (1902-1945)
Wilhelmus Franciscus Bekker (1902-1945)
Esther Scheffer (1959-????)
Jan Zwerus Benschop (1892-1944)
Celestine Anna van den Bergh (1888-1945)
Jan Willem Berix (1907-1945)
Rachel Berlijn (1880-1945)
Pieter Thomas Beulink (1889-1945)
Cornelis Lambertus van Beuningen (1913-1945)
Wilhelmus Binken (1893-1945)
Johannes Puper (1893-1945)
Benjamin Blankenstein (1914-1945)
Amélie Henriëtte Bleekrode (1895-1945)
Jeanne Amalia Bles (1875-1945)
Christiaan Blesgraaf (1912-1945)
Fokje Blitz (1870-1945)
Willemina Maria Hogeweij (1897-1945)
Evert Albertus Blom (1897-1945)
Paulus Boersma (1918-1944)
Christiaan Johannes ten Boom (1920-1945)
Cornelis Boschman (1895-1945)
Cornelis Boschman (1895-1945)
Lambertus Luterus Brus (1908-1945)
Trijntje Burger (1924-1945)
Emile van Campenhout (1919-1945)
Frans Peter Mathis van Cann (1886-1945)
Franciscus Machiel Caron (1902-1945)
Henri van Collem (1894-1945)
Adriaan Willem Coster van Voorhout (1875-1944)
Reinier Dalhuisen (1917-1945)
Nelly Dalhuijsen (1917-1945)
Cornelis Josephus Delhez (1899-1945)
Cornelis Josephus Delhez (1899-1945)
Eduard David Johannes Dietz (1884-1945)
Hendrik Gerardus Petrus Donker (1911-1945)
Joseph van Dooren (1882-1945)
Rinze Joukes Douma (1910-1945)
Machiel Dubbeldeman (1887-1945)
Machiel Dubbeldeman (1887-1945)
Theodorus Ducaneaux (1907-1945)
Theodorus Ducaneaux (1907-1945)
Hillebrand van Duijn (1901-1945)
Gerrit Duiker (1918-1944)
Johan Herman Duister (1898-1945)
Hendrina Duizend (1891-1945)
Lea Duizend (1879-1944)
Fredrik Dumoulin (1910-1945)
Arthur Joseph Durlacher (1902-1945)
David Hendrik van Eeghen (1920-1945)
Johan Phillip van Egmond (1890-1945)
Adriana Elisabeth Bartha van Zwieten (????-????)
Alida Elisabeth Ouwerkerk (????-????)
Cornelis van Egmond (????-????)
Hendrika Johanna Bink (????-????)
Grietje Koppeschaar (????-????)
Nicolaas Johannes Oosterom (????-????)
Jannetje van Sonsbeek (????-????)
Gijsbert Duijndam (????-????)
Maria Sinteur (????-????)
Arie Imthorn (????-????)
Anna Maria Beurse (????-????)
Klazina van der Wel (1905-????)
Johannes van Es (1905-????)
Susanna Masurel (1905-????)
Betty van Esso (1896-1943)
Gerrit Jan Feijt (1907-1945)
Izaäk Feitsma (1904-1944)
Antje Ekhart (1904-1944)
Jacob Fijma (1903-1945)
Jan Pieter Lucas Filippo (1903-1945)
Jan Pieter Lucas Flippo (1902-1945)
Jan Pieter Lucas Flippo (1903-1945)
Leon Kloppenburg (1888-1945)
Adriaan Fondse (1888-1945)
Petrus Johannes de Kleine (1888-1945)
Rudolf Frank (1899-1945)
Margot Betti Frank (1926-1945)
Martha Monk (1899-1945)
Anneliese Marie Frank (1929-1945)
Christiaan Frenk (1898-1945)
Joseph Aron Frijda (1877-1945)
Jozef Gerzon (1857-1945)
Hendrik Johannes Geurst (1920-1945)
Christianus Josephus Gigengack (1893-1945)
Christiaan Josephus Gigengack (1893-1945)
Nicolaas Gijzen (1909-1945)
Hijman Gobits (1899-1944)
Philip de Goede (1896-1945)
Philip Joël de Goede (1943-1945)
Sophia Elisabeth van Quingenberg (1895-1945)
Diederik Maria Ferdinand Graaf de Briey (1895-1945)
Arie de Graaf (1918-1945)
Johannes Daniel de Graaf (1922-1944)
Nicolaas Groeneveld (1904-1945)
Willem Hendrik de Groot (1898-1945)
Wilhelmus Johannes Gunters (1905-1944)
Renerus Haemers (1923-1945)
Roelof Hartsuiker (1922-1945)
Johannes Cornelis Heemskerk (1906-1945)
Johanna Maria van der Laan (1906-1945)
Johannes Cornelis Heemskerk (1906-1945)
Onbekend Haasbeek (1906-1945)
Johanna Margaretha Petronella Heemskerk (1906-1945)
Cornelis Hendrik Heemskerk (1906-1945)
Johannes Cornelis Heemskerk (1906-1945)
Johanna Cornelia Heemskerk (1906-1945)
Wilhelmus de Groot (1906-1945)
Johannes Cornelis Heemskerk (1906-1945)
Johanna Maria van der Laan (1906-1945)
Johannes Cornelis Heemskerk (1906-1945)
Onbekend Haasbeek (1906-1945)
Levie Heertje (1874-1944)
Levie Heertje (1874-1944)
Joseph Cornelis van der Heijden (1887-1945)
Hendrikus Hendriks (1890-1945)
Johan Maria Paul Jules Hertog van Noailles en Ayen (1893-1945)
Maria Madeleine Du Mont (1893-1945)
Elisabeth Hillel van Hertzfeld (1878-1945)
Cornelis Hoeneveld (1906-1945)
Hubertus Antonius Jacobs (1881-1945)
Hubertus Antonius Jacobs (1881-1945)
Harm Hemmen (1933-2003)
Leonardus Johannes Janssen (1916-1945)
Jan Jedema (1889-1953)
Pieter Martinus de Jong (1908-1945)
Salomon Philip de Jong (1871-1944)
Bertha Elsa de Jongh (1893-1945)
Jacobus Jonker (1897-1945)
Catharina van Cossonay (1882-1945)
André Jonkheer Reigersman (1882-1945)
Pieter Kops (1920-1945)
Saartje Lakmaker (1884-1944)
Johannes Hendrikus (Hein) Karreman (1918-1945)
Barend Klaas Keuter (1918-1945)
Albert Keuter (1892-1945)
Nicolaas Johannes (Nico) Kipping (1924-1945)
Johannes Jan Kipping (1924-1945)
Maarten Conrad Kleekamp (1926-1945)
Jan Pieter Kloen (1924-1945)
Johannes Gerardus Kok (1914-1943)
Johannes Gerardus Kok (1914-1943)
Kniertje Jansen (1924-1945)
Dirk Kooreman (1917-1945)
Frouke Kosses (1886-1945)
Eliazer Koster (1897-1945)
Cornelis Jacobus Wansbeek (1967-????)
Johannes Krijt (1922-1945)
Julius Kropfeld (1922-1945)
Julius Kropfeld (1922-1945)
Eliazar Kuijt (1913-1945)
Salomon de Lange (1925-1945)
Johanna (Antje) Frank (1862-1944)
Grietje Moscoviter (1862-1944)
Christiaan Johannes ten Boom (1370-????)
Pieter Hendricks Clouck (1899-1945)
Petrus Johannes Loman (1891-1945)
Antonius Adrianus Lukassen (1896-1945)
Martinus Johannes Franciscus Maarschall (1910-1945)
Felix Eduard Macdonald (1920-1945)
Reinier Jacobus Markhorst (1927-1945)
Reinier Jacobus Markhorst (1927-1945)
Willem Reinders (????-????)
Isaac Mendes Monteiro (1870-1945)
Philip Metzelaar (1895-1945)
Rachel Metzelaar (1920-1943)
Rosine van Abbe (1650-????)
André Monnickendam (1891-1945)
Abraham Montanjees (1897-1945)
Jacob Montanjees (1871-1944)
Paulus Nelemaat (1893-1945)
Paulus Nelemaat (1893-1945)
Bernardus Nicolaas van Niel (1918-1945)
Arend Jan Nijenhuis (1902-1945)
Arend Jan Nijenhuis (1902-1945)
Jean Maurice Paul Jules de Noailles (1893-1945)
Antonia Corisande Ida Marie de Gramont (1893-1945)
Hendrik Nobbe (1915-1945)
Hendrik Nobbe (1915-1945)
Rebecca Norden (1866-1945)
Derk Oosterheert (1917-1945)
Dirk Jacobus den Os (1881-1945)
Francois Jacobus Herman Overhand Landberg (1889-1945)
Henry Jacques de la Parra (1907-1945)
Johan Gerrit Pennink (1911-1945)
Jozef Marie Peters (1905-1945)
Jozef Pinkhof (1906-1945)
Marcus Polak (1903-1945)
Klaartje Polak (1897-1943)
Solomon Emanuel Calman Poons (1869-1945)
Marlina Prins (1907-1945)
Karel Lodewijk Hendrik van der Putt (1887-1945)
Gerard van Raalte (1867-1944)
Marinus Julius van Raalte (1873-1944)
Pieter Raske (1915-1945)
Pieter Raske (1915-1945)
Willem Reinders (1895-1945)
Reinier Roethof (????-????)
Louisa van der Wiele (1914-1945)
Johannes Andreas van Roon (1905-1945)
Johannes Roos (1898-1945)
Wilhelmus Franciscus van Roosmalen (1897-1945)
Michael Joseph Rudelsheim (1910-1945)
Jos Rutten (1924-1945)
Margaretha Slap (1871-1945)
Johannes Augustinus Jozephus Hoedemakers (1971-????)
Albert Schimmel (1924-1945)
Nikolaus Schimmel (????-1945)
Arie Willem Schouten (1914-1945)
Wolf Mozes Schreeuwer (1913-1945)
Hartog Schrijver (1909-1945)
Paulus Segaar (1915-1945)
Harmen Rijnsburger (1904-1945)
Jan Johannes Sijrier (1887-1945)
Jan Johannes Sijrier (1887-1945)
Hendrik Sikkes (1894-1945)
David Slap (1908-1942)
Asser Slap (1867-1943)
Leentje Witteboon (1927-1945)
Gerrit Slap (1927-1945)
Israel Philip Frank (1922-1945)
Saartje (Sara) Slap (1884-1942)
Zacharias Hammelburg (1905-1944)
Rebecca Slap (1927-1945)
David Soesan (1898-1945)
Willem Van Soest (1883-1945)
Geertrui Willemina Dolling (1918-1945)
Meijer Speijer (1895-1945)
Joseph Spyer (1876-1945)
Petrus Antonius Aalders (1911-1990)
Eva Margereta Stern (1921-1945)
Rebecca Stork (1875-1945)
Rebecca Stork (1875-1945)
Hendrikus Gerardus Thomas Jacobus Stroober (1885-1945)
Hinrick Lemmenes (1919-1945)
Leo Cornelis Stuijfbergen (1919-1945)
Geertje Worp (1919-1945)
Teeuwis Simonsz Bakker (1919-1945)
Hasker Kelderman (1919-1945)
Dieuwertje Jacobsdr Zwart (1919-1945)
Pieter Visser (1919-1945)
Trijntje Jans Genaad (1919-1945)
Neeltje Jans Huijgen (1919-1945)
Theodorus Antonius Jozephus Teklenburg (1905-1945)
Reinoldus Jacobus Josephus Maria Tellegen (1914-1945)
Israël Rosendaal (1858-????)
Ludwig Hanf (1858-????)
Henriëtte Leek (1858-????)
Jozef Carol Antoon Marie van Tichelen (1900-1945)
Josephus Carolus Antonius Maria van Tichelen (1900-1945)
Mathijs Treffers (1923-1945)
Maurice Veffer (1926-1945)
Willem Veldhuizen (1916-1945)
Franciscus Johannes Verbruggen (1925-1945)
Johannes Adrianus Cornelis Bernardus Verschure (1893-1945)
Simon Vischschraper (1887-1945)
Simon Vischschraper (1887-1945)
Jan Visser (1917-1945)
Gerrit Jan ten Voorde (1898-1945)
Elisabeth de Vries (1887-1940)
Hendrik Jacob Vullinghs (1883-1945)
Gerardus Johannes Petrus Wagenaar (1909-1945)
Eliazer Wagenaar (1891-1945)
Maria de Vries (1874-1944)
Rachel Wagenhuizen (1874-1944)
Alida Visser (1889-1945)
Paulus van Weeren (1923-1945)
Pieter Kantebeen (1770-1847)
Henri Weis (1890-1945)
Jacoba Grünholz (1890-1945)
Max Werkendam (1917-1945)
Aart Hendrik de Wild (1909-1945)
Marinus Johannes Gerlachus Maria van den Wildenberg (1917-1945)
Gerhard - Geert - Gerard Wolbers (1921-1945)
Gerhard Wolbers (1921-1945)
Gerhard - Geert - Gerard Wolbers (1921-1945)
Johanna Wolf (1921-1945)
Johannes Theodorus (Joop) Woortman (1905-1945)
Antonius Wouda (1885-1945)
Antonius Wouda (1885-1945)
Hartog Zadick (1878-1945)
Sientje van Zorg (1913-1945)
Salomon Zwart (1862-1944)