Namenlijst Joodse begraafplaats Kortezwaag

 

In 1804 werd nabij Kortezwaag als begraafplaats een stuk heide gekocht in het Blinewyksbosk (dat in 1832 behoorde aan grietman Saco van Tijens), ten zuiden van de Dwarsfaert., later ook Joadebos genoemd. Van Gorredijk bestaat een begraafboek aanvangend in 1819, tot aan 1939. Het kadaster van 1832 vermeldt: perceel Laz D682 ;1480 m² De oudste steen dateert van 1807. Aantal bewaard gebleven grafstenen: 112 , tot 1939. Aantal overleden Joden: ca 209 (inclusief overig Opsterland (6) en Smallingerland (4; tussen 1855-1927). Ook voor overledenen uit Drachten werd deze begraafplaats gebruikt. De gemeente Opsterland verzorgt het onderhoud. Tevens vermeldt het kadaster in 1832 een perceel in Gorredijk zelf: Gorredijk C181, kerk en begraafplaats ;240 m². Of hier werkelijk begraven is, is onwaarschijnlijk. Dit was dan nabij de synagoge. Het aantal Joden geboren in Opsterland , omgekomen in concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog, bedraagt 88 personen.


Het methaheerhuis of metaarhuis (in het Hebreeuws Bet Tohorah) is een lijkenhuis dat zich bevindt op Joodse begraafplaatsen. Het is een bijzonder sober gebouw, opgetrokken uit hout, met een onderkant van Friesche gemetselde geeltjes. Het metaheerhuis is bedoeld voor het ritueel reinigen van de doden. Bij deze reiniging wordt het lichaam geheel afgedekt met een laken terwiji er kommen warm water over uitgegoten worden. Slechts een beperkte groep, namelijk speciaal aangestelde mensen zijn bij het reinigingsritueel betrokken. Op de begraafplaats wordt in het metaheerhuis een lijkrede uitgesproken. Vervolgens wordt de dode onder het reciteren van bepaalde psalmen ten grave gedragen. Na het zeggen van enige gebeden en citaten uit de Talmoed wordt het graf door de aanwezigen gezamenlijk gedicht, dit wordt gedaan door de aanwezige mannen. Met een schep worden het graf gedicht met drie scheppen zand per man. Daarna wordt de schep neergezet, niet doorgegeven. Men wil het ritueel niet versnellen of zich haastig er van af maken, ondertussen wordt het kaddisjgebed door de meest directe nabestaande gezegd. Het is niet gewoonte om bloemen of kransen te leggen. Direct na de begrafenis neemt voor de naaste familie de zevendaagse periode van rouw, de sjivve. 'stof ben je en tot stof keer je terug'

Begraafplaatsen worden met verschillende namen aangeduid. De meest opvallende zijn: huis der graven (Beth-Hakkewaroth) en huis der levenden (Beth-Hagajjim). Vroeger voer men van Gorredijk naar Kortezwaag het lijk in de kist (Aron, letterlijk: ark) tot vlak bij de begraafplaats. Op de oever werd de Ark hoog verheven en op de schouders de waning der levenden binnen gedragen. De ingang van de begraafplaats is aan de oostkant, de kant van Jeruzalem. Daar is het dienstgebouw. Even wordt daar de Aron neergezet voor de laatste gebeden, de laatste plechtigheden. Joodse graven zijn voor de eeuwigheid. Ze worden daarom nooit geruimd. Vandaar dat op deze begraafplaats graven liggen die ouder zijn dan de graven op niet-joodse Nederlandse begraafplaatsen. De Bijbel geeft een voortgaande Openbaring over het leven over de dood heen. Het hoogtepunt is in de profetie van Ezechiël 37: de dorre doodsbeenderen zullen weer met leven overdekt worden. Oak in Kortezwaag, in het huis der levenden wachten de beenderen op het uitkomen van deze belofte en profetie. Op de graven worden de joodse data genoemd. Ooit is uit de Thora uitgerekend wanneer de Schepping van Aarde en Hemel was. Daar begint de joodse jaartelling. Om de joodse jaren om te rekenen in Christelijke jaren moet u 3760 van het jaar op de grafsteen aftrekken. Het joodse Nieuwjaar (Rash Hasjanna) is ruwweg in september. Op joodse graven staan vrijwel nooit afbeeldingen. Er zijn op deze regel een paar uitzonderingen. Rond de boom op de begraafplaats liggen een paar graven waar handen op afgebeeld zijn. Zo houdt de priester zijn handen als hij de priesterlijke zegen van Numeri 6 uitspreekt. In een graf met de afbeelding van de handen ligt daarom altijd een Cohen (vertaald in het Nederlands: priester). Een Cohen is altijd een zuivere, rechtstreekse afstammeling van Aaron! Op een paar andere grafstenen staat de afbeelding van een schaal met een kan. Uit de kan schonk een leviet water zodat de Cohen zijn handen kon wassen voor het uitspreken van de zegen. In de schaal werd het water tijdens het wassen weer opgevangen. In een graf met deze afbeelding ligt altijd een Levi, een leviet. Een zuivere afstammeling van Jacobs zoon Levi. Er is links van de boom een graf met de afbeelding van een mes. In dat graf ligt een mohel. De mohel is de functionaris die de pasgeboren jongetjes besnijdt. Op een tweetal graven staat een boom. Denk bij dat graf aan de boom zoals die in Psalm I genoemd wordt: de vrome is als een boom geplant aan waterstromen. Ook kan het een levensboom zijn. Het is een oude joodse gewoonte om op de sterfdag een kaars te branden ter herinnering aan de overledene: het Jaartijdlicht. Omdat degenen die gedood werden in de Shoah soms geen nabestaanden hebben om een kaars te ontsteken, branden er in de synagoge elektrische lampjes met de afbeelding van een kaarsvlam erop ter herinnering aan de doden uit de oorlog. Elke nieuwe maand begint met Nieuwe Maan. Joden hebben maanmaanden, rond de 28 dagen, korter dus dan onze maanden. Soms wordt er een dertiende maand ingevoerd om zaai en oogstperioden (en Pesach en het Wekenfeest (Pinksteren), het loofhuttenfeest en Grote Verzoendag weer in dezelfde periode te krijgen).


De grafstenen getuigen ook van een grote soberheid. De Joodse namen welke hier in het verleden tegenkwam staan dan ook als stille getuige op de stenen vermeld. Het zijn vooral de namen Leer, Leefsma, Godschalk, Cohen, Colthof, Turksma en Beers die men hier veelvuldig tegenkomt. Niet alleen Joodse inwoners van Gorredijk vonden hier hun laatste rustplaats , ook de voormalige inwoners welke graag hier te Gorredijk begraven wilden worden, vinden we hier terug. De familie Turksma heeft nooit te Gorredijk gewoond, maar had banden met Gorredijk en men vind deze naam hier dan ook terug. In de jaren vijftig is deze begraafplaats opgekanpt. De paden die tussen de graven ligen en aan de rand om de begraaflaats heen zijn weer opgevuld met wit zand. Aanvankelijk wilde men dit ophogen met bagger uit de gracht maar dit zou de grond verrijken waardoor flora verloren zou gaan. Er is toen gekozen voor arme grond, namelijk wit zand. De stenen zijn weer opgeknapt, werden leesbaar gemaakt, kapotte stenen weer teruggezet, maar alles zonder grote ingrepen en met respect voor bet Joodse volk want immers de begraafplaats is een plek waar men de grond, de doden in ere moet houden zonder menselijke ingrepen. Er staan hier ruim honderd zerken en de oudste zerken zijn te herkennen aan hun hebreeuwse tekst. Hier staan geen Nederlandse teksten op. Heel bijzonder is dat op een van de zerken de tragische geschiedenis vermeld staat van Jozina Sander Leefsma, echtgenoot van J van der Kaars, 25 jaar, 3 maanden oud en gestorven is op den 5e juni 1874, in het kraambed.

Namenlijst

niet alfabetisch

 

Voornaam - achternaam - datum overlijden:

 

Benjamin Colthof Overl.16 Tamoez 664 29 juni 1904
Hanna van der Woude Overl.28 Ijar 656 11 mei 1896
Reintje Mozes van Leer Overl.13 Tamoez 656 24 juni 1896
H.Leefsma van Gelder Overl.12 Adar I 657 14 februari 1897
Clara Turksma Overl.29 Mchesjwan 659 14 november 1898
Judith Leefsma Overl.30 Sjewat 661 19 februari 1901
Anna Polak Overl.14 Tisjri 662 27 september 1901
Sara Cohen-Godschalk Overl.28 Adar 663 26 maart 1903
Froukje Colthof Overl.5 Tisjri 670 19 september 1909
Esje Slager Overl.2 Sjewat 656 17 januari 1896
Golda van der Wijk Overl.25 Siwan 653 9 juni 1893
Lea Sara Hompes Overl.10 Tisjri 568 12 oktober 1807
Betje de Vries Overl.5 Niessan 5691 23 maart 1931
Betje Michiels Schaap Overl.25 Chesjwan 624 7 november 1863
Bettje Cohen Overl.21 Kislew 619 27 november 1858
Henderina Goldstein Overl.Farsjat Wa-era 677 20 januari 1917
Heiman Leefsma Overl.1 Siwan 583 11 mei 1823
Breine Cohen Pinto Overl.25 Menachem 652 18 augustus 1892
Hanna B.L.Leefsma Overl.14 Tamoes 651 20 juli 1891
Hinde Aron Overl.4 Tamoes 651 20 juli 1891
Sara Abraham Overl.15 Adar I 575 25 februari 1815
Hester Cohen Overl.14 Adar 586 22 maart 1826
Clara Salomons Overl.1 Siwan 587 27 mei 1827
Judith Sanders(Jetje) Overl.14 Kislew 590 10 december 1829
Merle Overl.11 Sjewat 596 30 januari 1836
Vogelina Levi Overl.21 Tisjri 601 18 oktober 1840
Hanna Abrahams Koopmans Overl.24 Siwan 601 13 juni 1841
Froemet Colthof Overl.10 Liyar 605 17 mei 1845
Hendrina Benjamins Colthof Overl.19 Ijar 608 22 mei 1848
Kornelia Benjamins Mesker Overl.2 Shevat 5612 23 januari 1852
Grietje Joëls Spier Overl.29 Nisan 616 4 mei 1856
Grietje Heimans(Schaap) Overl.9 Machesjwan 617 7 november 1856
Sophia Messcher Overl.19 Tewet 670 31 december 1909
Hanna van Leer Overl.18 Sjewat 5691 5 februari 1931
Jechiel Schaap Overl.14 Tewet 648 29 december 1887
Migael Jacob Hes Overl.3 Adar I 5649 3 februari 1889
Betsalel van Leer Overl.9 Kislew 650 2 december 1889
Levie Overl 12 Tamoez 657 11 juli 1897
Benedictus Schaap Overl.1 Tewet 658 26 december 1897
Meijer Jechiels Schaap Overl.8 Aw 659 15 juli 1899
Levie Samuels de Vries Overl.24 Kislew 661 16 december 1900
Benedictus Leefsma Overl.10 Nisan 662 17 april 1902
Channa Woudstra - Hena Overl.25 Tevet 5645 11 januari 1885
Eva Eljakloms van Rijn Overl.7 Ijar 641 6 mei 1881
Hindele Magnus Overl.15 Sjewat 640 27 januari 1880
Mina Mozes van der Kaars Overl.20 Cesjwan 637 7 november 1876
Hanna Pinchas Overl.16 Ijar 636 10 mei 1876
Reine van Leer Overl.14 Chesjwan 635 23 november 1874
Mindele Arons Oeri Noordwal Overl.17 Tamoez 634 2 juli 1874
Jozina Sander Leefsma Overl.21 Siwan 634 5 juni 1874
Henriette Broekhuisen Overl. 14 Tevet 5633 13 januari 1873
Duifje Kalf- Koltof Overl.17 Kislew 632 20 novenmer 1871
Jeltje Joëls Spier Overl.23 Ijar 626 8 mei 1866
Mariejana(e) Cohen Overl.25 Menachem 625 17 augustus 1865
Martha van Leer Overl.23 Sjewat 624 31 januari 1864
Vrouwtje Zadok Overl.8 Tewet 624 18 december 1863
Vrouwtje Meijer Overl.25 Kislew 624 6 december 1863
Sophia de Beer Overl.6 Sjewat 668 9 JAN. 1908
Gonda Leefsma Overl.20 Adar 677 14 maart 1917
Heiman Zilverberg Overl.19 Cheswan 5690 22 November 1930
Izaak de Vries Overl.25 Kislew 645 13 december 1884
Jacob Woudstra Overl.16 Tisjri 644 17 oktober 1883
Abraham zoon van Marcus Overl.25 Elloel 643 26 oktober 1883
Hartog zoon van Meijer Hes Overl.11 Adar II 643 20 maart 1883
Samuel Goldstein Overl.21 Siwan 641 8 juni 1882
Levie Abrahams Woudstra Overl.24 Tisjri 638 1 oktober 1877
Hartog Jacob Hes Overl.9 Adar 637 21 februari 1877
Jacob Abrahams van der Wijk Overl.6 Ijar 636 30 april 1876
Israel Zadok Overl.1 Nisan 636 26 maart 1876
Alexander Leefsma Overl.8 Tewet 634 28 december 1873
Salamon van Leer Overl.8 Tisjri 632 23 september 1871.
Izaäk Josef de Vries Overl.23 Chesjwan 5631 17 november 1870
Abraham Jacob van Leer Overl.16 Nisan 628 7 april 1868
Mozes Josefs Kalf Overl.24 Ijar 627 29 mei 1867
Eliëzer Mozes van der Kaars Overl.12 Nisan 623 12 april 1862
Izak Turksma Overl.11 Kislew 668 17 novenmber 1907
Leman van Leer Overl.27 Elloel 681 30 september 1921
Aharon Moses Izak Overl.5 Siwan 581 5 juni 1821
Levie Mozes Leefsma Overl.18 Ijar 18 maart 1824
Manuel Abrahams van der Kaars Overl.25 Adar II 25 maart 1824
David Colthof Overl.(8 Chesjwan 585) 5 Chesjwan 5586 17 oktober 1825
Jacob Hartog Hes Overl.14 Adar I 594 zondag 22 februari 1834
Abraham Josephs Leefsma Overl.28 Tamoez 607 12 juli 1847
Heiman Davids Levi Leefsma Overl.16 Siwan 609 woensdag 6 juni 1849
David Josephs Kalf Overl.28 Tewet 619 5 februari 1859
Aharon Oeri Noordwal Overl.5 Tamoez ????
Benjamin Zadoks van Leer Overl.5 Chesjwan 620 2 november 1859
David Josephf Leefsma Overl.26 Tamoez 620 16 juli 1860)
Eljakom van Rhijn Overl.4 Kislew 623 26 november 1862
Sander Heimans Levi Leefsma Overl.1 Adar 623 20 februari 1863
Abraham Salomons Koopmans Overl.8 Ijar 573 8 mei 1813
Aron Juda's Cats Overl.27 Tewet 608 2 januari 1848
Levie Arons Cohen Overl.15 Tamoez 641 12 juli 1881
David Cohen Overl.24 Nisan 5653 26 April 1897
Hartog Cohen Overl.21 Sjewat 671 19 februari 1911
Abraham Cohen Overl.22 Kislew 5688 15 december 1927
zak Eizak Josephs de Vries Overl.8 aw 603 4 augustus 1842
Kalman zoon van Rabbijn Abraham Overl.12 Elloel 589 17 september 1829
Israel Juda Levison Overl.27 Nisan 592 27 april 1832
Abraham Anthonij van der Wijk Overl.8 Siwan 607 23 mei 1847
Rafaël Mozes Leefsma Overl.8 Elloel 612 23 augustus 1852
Benjamin David Levi Leefsma Overl.29 Sjewat 623 18 februari 1863
Mozes Zadok Jacobs van Leer Overl.11 Adar 623 2 februari 1863
Mozes Davids Leefsma Overl.30 Kislew 627 8 december 1866
Josef Leefsma Overl.27 Tisjri 639 25 oktober 1878
Zadok Jacobs van Leer 19 Tewet 648 3 januari 1888
Jacob Michiel Hes Overl.3 Aw 671 28 JULI 1911
Mozes Leefsma Overl.10 AUG 5674 10 augustus 1914
Jozua Colthof Overl.18 Menachem 5697 26 juli 1937
David Turksma Overl.17 Elloel 5698 13 september 1938
Jacob van Leer Overl.20 Nisan 5699 9 april 1939