Elf stedentocht
De eerste officiële Elfstedentocht vond plaats op 2 januari 1909. Daarvoor was al een lange traditie ontstaan om zodra het mogelijk was de elf steden van Friesland op de schaats op één dag te bezoeken. Sportpionier Pim Mulier zette in de winter van 1895 de toon door zijn rit als recordrit te laten registreren. Daarna ijverde hij lang om een officiële tocht over 200 kilometer te organiseren.
Het ging Mulier er in eerste instantie niet om, dat deze tocht in Friesland zou worden gehouden. Hij schreef alle provinciale ijsbonden in Nederland aan, maar kreeg in Zuid-Holland, Noord-Holland en het plassengebied van Utrecht nul op request, omdat men van mening was dat er geen aansluitende route van 200 kilometer kon worden uitgezet. Ook in Groningen zag men niets in een dergelijk evenement, maar eind 1908 kreeg Mulier wel steun van de Friesche IJsbond.
Op 2 januari werd – ondanks de dooi – de eerste Elfstedentocht gehouden. Onmiddellijk daarna brak groot gekrakeel uit over de organisatie van de wedstrijd, omdat de Friesche IJsbond volgens zijn statuten geen wedstrijdorganisatie was, maar zich uitsluitend met het ijstoerisme bezighield en zich in moest spannen voor ‘veilige ijsverkeerswegen.’ Daarom werd kort daarna de vereniging De Friesche Elfsteden opgericht, die voortaan de organisatie van wedstrijd-en toertocht op zich zou nemen.
Historie
Al heel lang geldt het als een bijzonder sportieve prestatie om op één dag schaatsend alle elf Friese steden aan te doen: een afstand van bijna 200 kilometer.
Onder de honderden mannen en vrouwen die in de lange winter van 1890 op 1891 op eigen initiatief de tocht volbrachten, bevond zich ook sportpionier Willem ‘Pim’ Mulier. Hij nam het initiatief tot de eerste ‘georganiseerde’ Elfstedentocht. In 1909 schreef De Friesche IJsbond voor het eerst een Elfstedenwedstrijd uit.
De Friesche IJsbond wilde het bij deze ene keer laten, maar mr. M.E. Hepkema, jurist in Leeuwarden, vond dat deze vorm van schaatssport levensvatbaar was. Hij vond een aparte organisatie daarbij van belang. Enkele dagen daarna, op 15 januari 1909, richtte hij, samen met andere enthousiaste Friezen, de Vereniging De Friesche Elf Steden op. Het doel van de vereniging is het bevorderen van de ijssport in de provincie Fryslân en in het bijzonder, zo mogelijk jaarlijks, het organiseren van een elfstedentocht op de schaats. Mr. Hepkema was de eerste voorzitter (van 1909 tot 1947).
De Elfstedentocht bestaat uit een wedstrijd en een toertocht, die beide op dezelfde dag én langs dezelfde route plaatsvinden. Sinds 1909 is de tocht vijftien keer verreden.
Winnaars
Datum Deelnemer Woonplaats Rijtijd
zaterdag 2 januari 1909 M. Hoekstra Warga 13.50
woensdag 7 februari 1912 C.C.J. de Koning Arnhem 11.40
zaterdag 27 januari 1917 C.C.J. de Koning Arnhem 9.53
dinsdag 12 februari 1929 K. Leemburg Leeuwarden 11.09
zaterdag 16 december 1933 A. de Vries Dronrijp 9.05 S. Castelein Wartena
dinsdag 30 januari 1940 P. Keizer De Lier 11.30 A. Adema Franeker C. Jongert Alkmaar D. van der Duim Warga S. Westra Warmenhuizen
donderdag 6 februari 1941 A. Adema Franeker 9.19
donderdag 22 januari 1942 S. de Groot Weidum 8.44
zaterdag 8 februari 1947 J. van der Hoorn Ter Aar 10.51
woensdag 3 februari 1954 J. van den Berg Nijbeets 7.35
dinsdag 14 februari 1956 Geen prijs uitgereikt
vrijdag 18 januari 1963 R. Paping Ommen 10.59
donderdag 21 februari 1985 E. van Benthem St. Jansklooster 6.47
woensdag 26 februari 1986 E. van Benthem St. Jansklooster 6.55
zaterdag 4 januari 1997 H. Angenent Alphen a/d Rijn 6.49
Vrouwen in de wedstrijd
In 1985 konden er voor het eerst vrouwen aan de wedstrijd deelnemen. In dat jaar was de eerst aankomende vrouw Lenie van der Hoorn – Langelaan (07.33), in 1986 Tineke Dijkshoorn – Olsthoorn (07.55), in 1997 Klasina Seinstra (07.49). Vanaf de volgende tocht is er een aparte wedstrijd voor vrouwen. Er komt dan ook voor het eerst officieel een winnares.